ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸುವರ್ಣ ಯುಗ, ಇಡೀ ಜಗತ್ತೇ ನಿಬ್ಬೆರಗಾಗುವಂತಹ ಧಾರ್ಮಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದ ಕಾಲಘಟ್ಟವದು, ಆ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನೇತಾರ ಬಸವಣ್ಣನವರು. ಅವರು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ತಮ್ಮ ಮಾನವೀಯ ಪ್ರೀತಿಯ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಧವಳ ಶುಭ್ರ ನಡೆ-ನುಡಿ, ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳು ಅಂದಿನ ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯದ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಜನರನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಂಡವು. ಅವರದ್ದು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿರದೆ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಆಯಾಮಗಳು ಇದ್ದವು. ಹುಟ್ಟಿನ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಯಾರೂ ಮೇಲಲ್ಲ, ಯಾರೂ ಕೀಳಲ್ಲ, ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು; "ವಿಪ್ರ ಮೊದಲು ಅಂತ್ಯಜ ಕಡೆಯಾಗಿ ಶಿವಭಕ್ತರಾದವರೆಲ್ಲರನೊಂದೇ ಎಂಬೆ" ಎಂಬ ಅವರ ತತ್ವ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನವಾಯಿತು. ಅಂತೆಯೇ 12ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಯಾವ ಸ್ಥಾನಮಾನವಿತ್ತೋ ಅಂತ್ಯಜರಾದ ಹರಳಯ್ಯ, ಕಕ್ಕಯ್ಯನವರಿಗೂ ಅದೇ ಸ್ಥಾನಮಾನವಿತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪ್ರಭಾವಲಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಲಿಂಗದೀಕ್ಷೆ ಪಡೆದ ಅಂದಿನ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಕೆಳಸ್ತರದ ಜನರು ಸ್ವಾಭಿಮಾನದಿಂದ ಬದುಕುವ ಎಲ್ಲ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಬಸವಣ್ಣನವರು ಅವರನ್ನು "ಅಪ್ಪ", "ಬೊಪ್ಪ" ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಕರೆದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕಂಡು ಆದರಿಸಿದರು:

ಅಪ್ಪನು ನಮ್ಮ ಮಾದಾರ ಚೆನ್ನಯ್ಯ 
ಬೊಪ್ಪನು ನಮ್ಮ ಡೋಹರ ಕಕ್ಕಯ್ಯ 
ಚಿಕ್ಕಯ್ಯನೆಮ್ಮಯ್ಯ ಕಾಣಯ್ಯಾ,     
ಅಣ್ಣನು ನಮ್ಮ ಕಿನ್ನರ ಬೊಮ್ಮಯ್ಯಾ 
ಎನ್ನನೇತಕ್ಕರಿಯಿರಿ ಕೂಡಲ ಸಂಗಯ್ಯಾ

ಇಷ್ಟಲಿಂಗದ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾನತೆ ತರಲು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು, ಯಶಸ್ವಿಯೂ ಆದರು. ಲಿಂಗದೀಕ್ಷಾ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದು ಶಿವಭಕ್ತನಾದ ಬಳಿಕ ಅದೊಂದು ಪುನರ್ಜನ್ಮವಿದ್ದಂತೆ. ಅಲ್ಲಿ ಜಾತಿಯ ಪ್ರಶ್ನೆ ಬರಲೇಬಾರದೆಂಬುದು ಅವರ ವೈಚಾರಿಕ ನಿಲುವು. "ಪೂರ್ವಜನ್ಮವಳಿದು ಪುನರ್ಜಾತನಾದ ಬಳಿಕ ನಂಟುಭಕ್ತಿ ನಾಯಕ ನರಕ" ಎಂಬಂತೆ ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಧಾರಣೆಯ ನಂತರ ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಬಂದ ಜಾತಿಯ ನಂಟು ಇರಬಾರದೆಂಬುದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾನತೆಯ ತಿರುಳು. ಅಷ್ಟಾವರಣವೇ ಅಂಗವಾಗಿ, ಪಂಚಾಚಾರವೇ ಪ್ರಾಣವಾಗಿ, ಷಟ್ಸ್ಥಲವೇ ಆತವಾಗಿ ಉಳ್ಳವನೇ ಲಿಂಗಾಯತ. ಹೀಗೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರೆಲ್ಲರೂ ಬರೀ ಲಿಂಗಾಯತರಾಗದೆ ಲಿಂಗ ಸ್ವಾಯತರಾಗುವ ಕಡೆಗೆ ಅಂದರೆ ಸ್ವಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕಾಣುವತ್ತ ಸಾಗಿದ್ದರು. ಹಳೆಯ ಜಾತೀಯ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ;

ಸೆಟ್ಟಿಯೆಂಬೆನೆ ಸಿರಿಯಾಳನ?
ಮಡಿವಾಳನೆಂಬೆನೆ ಮಾಚಯ್ಯನ?
ಡೋಹಾರನೆಂಬೆನೆ ಕಕ್ಕಯ್ಯನ? 
ಮಾದಾರನೆಂಬೆನೆ ಚೆನ್ನಯ್ಯನ?
ಆನು ಹಾರವನೆಂದರೆ ಕೂಡಲ ಸಂಗಯ್ಯ ನಗುವನಯ್ಯಾ!

ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಶರಣರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೇ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಜಾತೀಯ ದುರ್ಭಾವನೆ, ತರತಮಭಾವ, ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶೋಷಣೆ, ಕಂದಾಚಾರ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆ ಮುಂತಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನಿಷ್ಟಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಸಮರವನ್ನೇ ಸಾರಿದರು. ಆಗ ಬಸವಣ್ಣನವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಮಾನವೀಯ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಬದ್ದತೆಯುಳ್ಳ ಶರಣರ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಕಲ್ಯಾಣದ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಂತರ ಆ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರವು ತನ್ನ ಕಾವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಬಲವಾದ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರವೇ ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಕಾರಣದಿಂದ ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯದಿಂದ ಸಿಡಿದೆದ್ದು ಬಂದು ನಡೆಸಿದ ಆ ಶರಣ ಚಳುವಳಿಯ ಸಂಘಟಿತ ಹೋರಾಟ ತಮ್ಮ ಮೂಲಜಾತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಒಳಪಂಗಡಗಳಾಗಿ ಹೋಳಾಯಿತು. “ಉಂಬಲ್ಲಿ ಉಡುವಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯೆ ಅಳಿಯಿತ್ತೆಂಬರು, ಕೊಂಬಲ್ಲಿ ಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಕುಲವನರಸುವರು”  ಎಂಬಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ ಮರಳಿ ಬಂದಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಕಾಲದ ಲಿಂಗವಂತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಯಾವಾವ ಜಾತಿಗಳಿದ್ದವೋ ಆ ಜಾತಿಯ ಜನಗಳೆಲ್ಲರೂ ಇದ್ದರು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ನಂತರ ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಆ ಜಾತಿಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಮೂಲ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಮರಳಿ ಹೋಗದೆ  ಲಿಂಗಧಾರಿಗಳಾಗಿಯೇ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಆಯಾಯ ಜಾತಿಯ ರಿವಾಜುಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರಿದರು. ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಸಮಾಜ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಹೊಸದಾಗಿ  ರೂಪುಗೊಂಡು ಮತ್ತಷ್ಟು ಗಟ್ಟಿ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈಗ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ. ಆದಕಾರಣ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ತಾತ್ವಿಕ ಅರ್ಥದ ಲಿಂಗಾಯತರೇ ಈಗ ಇಲ್ಲವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಶರಣ ಚಳುವಳಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ತಂತಮ್ಮ ಕುಲಜರನ್ನು ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯದ ಆಯಾಯ ಕುಲದವರು ತಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ಮೂಲಪುರುಷರೆಂದು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಜಾತಿಗಳೇ ಈಗ ಆಯಾಯ ಶರಣರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿವೆ.

ಹೀಗಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೂ ವೀರಶೈವ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೂ ಈಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೂ ಎಂಬುದು ಹೇಗೆ ವಿವಿಧ ಜಾತಿಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪೋ ಹಾಗೆಯೇ ಲಿಂಗಾಯತ ಎಂಬುದೂ ವಿವಿಧ ಜಾತಿಗಳ ಗುಂಪಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯದ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡೆದ್ದು ಜಾತಿರಹಿತ ಸಮಾಜದ ಕನಸು ಕಂಡಿದ್ದ ಲಿಂಗವಂತ ಧರ್ಮ ಈಗ ವಿಘಟನೆಯಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವೇ "ಕರಿಯು ಕನ್ನಡಿಯೊಳು ಅಡಗಿದಂತೆ” ಲಿಂಗಾಯತರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಬಿಟ್ಟಿದೆ! ಚಿನ್ನಪ್ಪರೆಡ್ಡಿ ಆಯೋಗವು ತನ್ನ ವರದಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಅಂಶವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮನಗಂಡಿದೆ: “ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಜನರಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯು ಹಾಗೂ ಜಾತಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಎಷ್ಟೊಂದು ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದೆಯೆಂದರೆ ಅವು ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಅನುಯಾಯಿಗಳಲ್ಲೂ ಅಗೋಚರವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿ ದೃಢವಾಗಿ ನೆಲೆಯೂರಿದೆಯೆಂದು ಕಾಣುತ್ತದೆ ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ವೃತ್ತಿ ಆಧಾರಿತ ಜಾತಿ ಗುಂಪುಗಳು  ತಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾ ತಮ್ಮ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ  ಸೂಚಕ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಅತಿ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಜಾತಿಪದ್ಧತಿಯಂತಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚು ಕಮ್ಮಿ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಜಾತಿ ಭೇದ ಇದೆ. ವೀರಶೈವರು  ಬಸವೇಶ್ವರರ ಜಾತಿ ವಿರೋಧಿ ಹಾಗೂ ಮಾನವ ಕುಲವೆಲ್ಲಾ ಒಂದೇ ಎಂಬ ತತ್ವದ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾಗಿದ್ದರೂ ಹಿಂದೂ ಜಾತಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕಪಿಮುಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊರಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಹಿಂದೂ ಜಾತಿಯ ಗುಂಪುಗಳು ವೀರಶೈವರಲ್ಲೂ ತದ್ವತ್ತಾಗಿವೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಾಗಲಾರದು. ವೀರಶೈವ ಸಮುದಾಯದ ವಿವಿಧ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ನಂತರ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಅನುಯಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆ ಸರಿಸುಮಾರು ಅದೇ ರೀತಿಯ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ವೀರಶೈವರಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ವರ್ಗ ಹಾಗೂ ಜಾತಿ ಭೇದ ಭಾವಗಳು ಇವೆ ಹಾಗೂ ಅವು ಸತ್ಯ ಕೂಡಾ. ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇರುವುದೇ ಆದರೆ ಮತ್ತು ಆ ಕೆಲವೊಂದು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದವರೆಂದು ಗುರುತಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಸಂವಿಧಾನವು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿರುವ ನೆರವನ್ನು ಅವರಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸದೆ, ಏಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಬೇಕೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಯಾವ ಕಾರಣವೂ ಇಲ್ಲ.. ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ವೀರಶೈವರಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಜಾತಿ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಗುಂಪುಗಳು, ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳ ಸ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಗುಂಪುಗಳಂತೆಯೇ ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲೇ ಇವೆ" ಎಂದು ಆಯೋಗವು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.

ನಾಡಿದ್ದು ಬಸವ ಜಯಂತಿ, ಆಚರಣೆಯೇನೋ ವರ್ಷಂಪ್ರತಿ ತಪ್ಪದ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ತತ್ವಗಳ ಆಚರಣೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆಯೇ ಎಂದರೆ ಇಲ್ಲ. ಬಸವ ಜಯಂತಿಯನ್ನು ಆರಿಸುವವರು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಈ ಮುಂದಿನ ವಚನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ ಆತ್ಮಾವಲೋಕನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು:

ಕರಿಯ ಕೆಂಚನ ನೆನೆದಡೆ ಕೆಂಚನಾಗಬಲ್ಲನೆ? 
ದರಿದ್ರನು ಸಿರಿವಂತನ ನೆನೆದಡೆ ಸಿರಿವಂತನಾಗಬಲ್ಲನೆ? 
ಮುನ್ನಿನ ಪುರಾತರ ನೆನೆದು ಧನ್ಯನಾದಹೆನೆಂಬ 
ಮಾತಿನ ರಂಜಕರನೇನೆಂಬೆ ಕೂಡಲ ಸಂಗಮದೇವಾ?

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 27.4.2017