"A sound mind in a sound body” ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲನುಡಿಗಟ್ಟು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುಪರಿಚಿತ. ಆರೋಗ್ಯಕರವಾದ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯಕರವಾದ ಮನಸ್ಸು ಇರುತ್ತದೆಯೆಂದು ಹೇಳುವ ಈ ಮಾತು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸತ್ಯ ಅಲ್ಲ, ಶರೀರ ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿದ್ದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಮನಸ್ಸು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆಯೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದು. ಆದರೆ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುವ ಶರೀರವು ಮನಸ್ಸನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ಹಾಗೇನೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಭಾವನೆಗಳು/ದುರ್ಭಾವನೆಗಳು ಶರೀರದ ಮೇಲೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಶರೀರ ದುರ್ಗಂಧದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೆ, ರೋಗದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಫುಲ್ಲವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಮನಸ್ಸು ಖಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರೆ ಶರೀರ ಲವಲವಿಕೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಶರೀರ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಮಧ್ಯೆ ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧವಿದೆಯೆಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಈ ಮಾತಿನಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ವಾಯುವಿಹಾರ, ವ್ಯಾಯಾಮಾದಿಗಳಿಂದ ಮನುಷ್ಯ ಆರೋಗ್ಯಕಾಯನಾಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಮನಸ್ಸು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿರಬೇಕೆಂದರೆ ಧ್ಯಾನ, ಪೂಜೆ, ಜಪತಪಾದಿ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಆದಕಾರಣ ಅಷ್ಟಾಂಗಯೋಗದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮೊದಲನೆಯ ನಾಲ್ಕು ಸಾಧನೆಗಳು (ಯಮ, ನಿಯಮ, ಆಸನ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ) ಶರೀರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವಾಗಿದ್ದರೆ ಉಳಿದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಧನೆಗಳು (ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರ, ಧಾರಣ, ಧ್ಯಾನ, ಸಮಾಧಿ) ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವುಗಳಾಗಿವೆ. ಒಂದು ಬಹಿರಂಗ ಕ್ರಿಯೆಯಾದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂತರಂಗ ಕ್ರಿಯೆ. ಸ್ವಸ್ಥ ಶರೀರ ಮತ್ತು ಸ್ವಸ್ಥ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹಿರಂಗ ಶುದ್ದಿ ಮತ್ತು ಅಂತರಂಗ ಶುದ್ದಿ ಎರಡೂ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಶರೀರವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳದೇ ಹೋದರೆ ಅದು ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡದಿಂದ ದೈಹಿಕ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುತೇಕ ದೈಹಿಕ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಮಾನಸಿಕ ಅನಾರೋಗ್ಯವೇ ಕಾರಣ.

ಇಲ್ಲಿಗೆ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದೆ ಸುತ್ತೂರು ಶ್ರೀಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ಹೃದಯರೋಗ ತಜ್ಞರ ಒಂದು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನವಿತ್ತು. ಆ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ನಮ್ಮನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ಧರ್ಮಗುರುಗಳನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ವಿಚಾರಮಂಡನೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟದ್ದು ಒಂದು ವಿಶೇಷ. ಆಧುನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಖಿನ್ನತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಲಿವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಕಾರಣ ದೋಷಪೂರ್ಣವಾದ ಜೀವನಶೈಲಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ವೈದ್ಯರು. ನೌಕರಿಯಲ್ಲಿರುವವರು ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಲು ಕೊಡುವ ಕಾರಣಗಳಿಂತಿವೆ - ತಾನು ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಸಂಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ಇಲಾಖೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ತನ್ನನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿ, ಉದ್ಯೋಗದ ಅಭದ್ರತೆ, ಕಂಪನಿಯ ನಿಯಮಗಳು, ವೇತನ/ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಕೊರತೆ, ನಿಯಮಿತ ಅವಧಿಯೊಳಗೆ ಮುಗಿಸಬೇಕಾದ ಕೆಲಸದ ಹೊರೆ, ಸುದೀರ್ಘ ಕೆಲಸದ ವೇಳೆ ಮತ್ತು ಅತಿಯಾದ ಕೆಲಸದ ಭಾರ, ತನ್ನ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವವರೊಂದಿಗಿರುವ ವಿರಸ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಎಡೆಬಿಡದೆ ಕಾಡುವ ಸಂಸಾರದ ತಾಪತ್ರಯಗಳು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಂದ ಹೈರಾಣಾದ ನೌಕರ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುವುದು ಸಹಜ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇವಾವೂ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ನಿಜವಾದ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲ, ಮನೋವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೂ ಸಹ ಮೊದ ಮೊದಲು ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಈ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಗತಿಗಳೇ ಕಾರಣವೆನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈಗ ಅವರ ನಿಲುವು ಬದಲಾಗಿದೆ. ಮೇಲು ನೋಟಕ್ಕೆ ಈ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಗತಿಗಳು ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಕಂಡುಬಂದರೂ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಇವುಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆಂಬುದು ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆ. ಬಾಹ್ಯ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮನೋಧರ್ಮಕ್ಕನುಗಣವಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಈ ಸಂಶೋಧನೆ ಅನುಭಾವಿ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುಗಳ ವೈಚಾರಿಕ ನಿಲುವಿಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು, ಹೊನ್ನು, ಮಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಾಯೆಯೆಂದು ಹೀಗಳೆಯುತ್ತಾ ಬಂದ ಪರಂಪರಾಗತ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಹೆಣ್ಣು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಮಣ್ಣು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಹೊನ್ನು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಮನದ ಮುಂದಣ ಆಸೆಯೇ ಮಾಯೆ ಕಾಣಾ ಗುಹೇಶ್ವರಾ ಎಂದು ತಿಳಿಹೇಳುವ ವಚನವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಬರುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಿದ್ದ ಸಾಧಕರನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಿವ್ಯ ತೇಜೋ ವೋಮ ಮೂರುತಿಯಾದ ಪ್ರಭು ಅಲ್ಲಮ ಗೋರಕ್ಷನೆಂಬ ಸಾಧಕನನ್ನು ಸಂಧಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಚಾಮರಸ ಕವಿಯು ತನ್ನ ಪ್ರಭುಲಿಂಗಲೀಲೆಯಲ್ಲಿ ಮನೋಹರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಗೋರಕ್ಷ ತನ್ನ ಅವಿರತ ಸಾಧನೆಯಿಂದ ಶರೀರವನ್ನು ವಜ್ರಕಾಯವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅಲ್ಲಮನ ಕೈಗೆ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಹೊಡೆಯಲು ಆತ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಹೊಡೆದಾಗ ಖಟಿಲ್ ಖಣಿಲ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದ ಬರುತ್ತದೆಯೇ ವಿನಾ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಗಾಯವೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ, ನೆತ್ತರೂ ಹರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಾಧನೆಯೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಗೋರಕ್ಷನದು. ಅಲ್ಲಮ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಗೋರಕ್ಷನಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ ತನ್ನ ಮೈಯನ್ನು ಸೀಳಿಹಾಕಲು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗಿ ಬಂತಲ್ಲಾ ಎಂದು ನೊಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಗೋರಕ್ಷನು ಖಡ್ಗದಿಂದ ಅಲ್ಲಮನ ಶರೀರಕ್ಕೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಆಶ್ಚರ್ಯದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಸಿದಂತೆ ಆಯಿತೇ ಹೊರತು ಅದರ ಬಾಯಿಗೆ ಅಲ್ಲಮನ ಕಾಯ ಸಿಗಲೇ ಇಲ್ಲ - ಸಪ್ಪುಳಾಗದು ಕೈದುವಾನದು!. ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅಲ್ಲಮನದು ವ್ಯೋಮಕಾಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಚಾಮರಸ ಕವಿಯು ಪವಾಡ ಸದೃಶ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಯೋಗಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಗಳು ಲಭಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರೂ ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ವಿಚಾರವಂತರು ನಂಬದ ಪವಾಡವೆನಿಸಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಹೊಸ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿವೇಚನೆ ಮಾಡಲೂ ಬರುತ್ತದೆ.

ಅಲ್ಲಮನ ಶರೀರವಷ್ಟೇ ವ್ಯೋಮಕಾಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅವನ ಮನಸ್ಸೂ ಸಹ ವ್ಯೋಮಮಾನವಾಗಿತ್ತು. ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸು ವ್ಯೋಮಸಮಾನವಾದಾಗ ಜೀವನದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದೊದಗುವ ಅನುವು ಆಪತ್ತುಗಳು ಕಾಡಲಾರವು. ಮನಸ್ಸು ಸಾಗರದ ಹಾಗೆ, ಮೇಲೆ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೇ ಏರಿಳಿತಗಳು, ಆರ್ಭಟಗಳು ಇದ್ದರೂ ಸಾಗರದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶಾಂತಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೋಲಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ, ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸೂ ಸಹ ಹಾಗೆಯೇ, ಮೇಲು ಪದರದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ತವಕ ತಲ್ಲಣಗಳಿದ್ದರೂ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಶಾಂತ ಸಾಗರವಿದ್ದಂತೆ. ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸು ಹಾಗೆ ಆಗಲು ಸಾಧ್ಯ, ಆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮನಸ್ಸಿಗಿದೆ. ಎಷ್ಟೇ ಹೊಡೆತಗಳು ಬಿದ್ದರೂ ಆಘಾತವಾಗದಂತೆ, ಘಾಸಿಯಾಗದಂತೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಃಸ್ತರಂಗಸಾಗರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ ನಿರ್ವಹಣೆ (Stress Management).

ಜೀವನದ ದಾರಿ ನಾವು ಬಯಸಿದಂತೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಮನಸ್ಸನ್ನು ಘಾಸಿಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಅನೇಕ; ಎಷ್ಟೇ ಬೇಡವೆಂದರೂ ಬಂದೇ ಬರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಓಡಿಹೋಗುವುದು ಹೇಡಿತನ. ಅವುಗಳ ಜೊತೆಗೇ ಬದುಕುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಸಮಸ್ಯೆ ಬರದಂತೆ ಮಾಡು ಎಂದು ದೇವರನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಬಂದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುವಂತೆ ದೇವರನ್ನು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಸೈನಿಕ ರಣರಂಗದಿಂದ ಓಡಿಹೋದರೆ ರಾಜನಿಗೆ ಕೆಟ್ಟ ಹೆಸರು ಬರುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಜೀವನವೆಂಬ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸವಾಲುಗಳಿಗೆ ಹೆದರಿ ಓಡಿಹೋಗದೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ಗೆಲ್ಲುವಂತೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಲು ದೇವರಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಕೊಂಡ ಬಸವಣ್ಣನವರ ವಚನ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಣೀಯ:

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 3.10.2013