ಎರಡು ವಾರಗಳ ಹಿಂದೆ (ಮೇ 28, 2015) ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರೇಸ್ ಕೋರ್ಸ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಣಿ ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನ ಇಲಾಖೆಯ ಖನಿಜ ಭವನದಲ್ಲೊಂದು ಅಪರೂಪದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಿತ್ತು. 1958 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡ "ಜಿಯಾಗ್ರಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ" (ಜಿ.ಎಸ್.ಐ) ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಸ್ಥಾಪನಾ ದಿನಾಚರಣೆ. ಅದರ ಅಂಗವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಅಬ್ಬರವಿಲ್ಲದೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿ "ಜೀವನಾಧಾರವಾದ ನೀರಿನ ಸಮಗ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆ" ಎಂಬ ವಿಷಯ ಕುರಿತ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣ, ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದವರು ದೇಶದ ಜಲ ಸಂರಕ್ಷಕರೆಂದೇ ಹೆಸರಾದ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಾನೆ ಸ್ವೀಡನ್ನಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಹೋಂ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಲ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪಡೆದ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಅವರು. ನಮ್ಮ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರುಗಳು, ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದ ಶ್ರೀಲಂಕಾದಿಂದಲೂ ಜಲ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನ ಸ್ವಾರ್ಥದಿಂದ ನೀರಿನ ಬಳಕೆ ಮಿತಿ ಮೀರಿದೆ. ಜಲಮೂಲಗಳನ್ನು ಮಲಿನಗೊಳಿಸುವುದು ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ನೀರಿನ ಅಂದಾದುಂದಿ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಅಂತರ್ಜಲ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಕುಸಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅಶುದ್ಧ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಯುವುದರಿಂದ ಜನರನ್ನು ರೋಗ ರುಜಿನಗಳು ಕಾಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವುದು, ಅಂತರ್ಜಲವನ್ನು ವರ್ಧಿಸುವುದು, ಜನರಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಮಿತ ಬಳಕೆ, ಮಳೆ ಕೊಯ್ಲಿನ ಬಗೆಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳ ಪರ್ಯಾಲೋಚನೆಯೇ ಈ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.

ನೀರು ಮನುಷ್ಯನ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅದರ ಬಳಕೆ ತೀರಾ ಅನಿವಾರ್ಯ. ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಮರಣದವರೆಗೆ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಎಲ್ಲ ಧರ್ಮೀಯರ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ನೀರು ಕೇವಲ ನೀರಲ್ಲ; ಹೃನ್ಮನಗಳನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಪವಿತ್ರ ಜಲ. ಹಿಂದೂಗಳು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆಯುವಾಗ ಸದ್ಗತಿ ದೊರೆಯಲೆಂದು ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಾವಿಯ ನೀರೇ ಇರಲಿ, ನಲ್ಲಿಯ ನೀರೇ ಇರಲಿ, ನದಿಯ ನೀರೇ ಇರಲಿ ಅದನ್ನು "ಗಂಗಾಜಲ"ವೆಂದೇ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಮಹಾರಾಜರ ಹಾಗೂ ಧರ್ಮಗುರುಗಳ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದಲ್ಲೂ ನೀರಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. "ಗಂಗೇ ಚ ಯಮುನೇ ಚೈವ ಗೋದಾವರೀ ಸರಸ್ವತೀ ನರ್ಮದೇ ಸಿಂಧುಕಾವೇರಿ ಜಲೇಸ್ಮಿನ್ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಕುರು" ಎಂದು ಪೂಜೆಗೆ ಬಳಸುವ ಸಾಧಾರಣ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಲು ನಾಡಿನ ಎಲ್ಲಾ ನದಿಗಳನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ನೀರೆಂದರೆ ಅದು ಕೇವಲ H2O ಎಂಬ ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತುವಲ್ಲ; ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಲು ಬುವಿಗಿಳಿದು ಬಂದ ದೇವಗಂಗೆ!

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ ರಾಜ್ಯದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಪಿ.ಬಿ.ರಾಮಮೂರ್ತಿ ಅವರು ಸಂಸ್ಥಾಪನಾ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಿಕೊಳುತ್ತಿರುವ ಜಿ.ಐ.ಎಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ “Many many happy returns of the day” ಎಂದು ಸ್ವಲ್ಪ ಅಳುಕುತ್ತಲೇ ಶುಭ ಹಾರೈಸಿದರು. ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಹೇಳುತ್ತಾ ಬಂದಿರುವ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಶುಭಾಶಯ ನುಡಿ ಇದು. ಇಂಥ ಸಂತೋಷದ ದಿನಗಳು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬರಲಿ" ಎಂಬ ಶುಭ ಹಾರೈಕೆಯ ಈ ನುಡಿಯನ್ನು ಹೇಳುವುದು ಒಂದು ಶಿಷ್ಟಾಚಾರ. ಇದರ ಅರ್ಥವನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆಂದು ನಂಬುವುದು ಕಷ್ಟ. ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬ ಸಂತಸದ ದಿನ, ನಿಜ. ಸಂತೋಷ ಯಾರಿಗೆಂದರೆ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಗೆ, ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ, ಬಂಧು ಬಾಂಧವರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಆಪ್ತೇಷ್ಟರಿಗೆ; ಆದರೆ ಜನ್ಮದಿನ ಆಚರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನ ಆತ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸಂತೋಷವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದು ಅವನಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ದುಃಖದ ದಿನ. ಜನನವೆಂಬುದು ಮಗುವಿಗೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ದುಃಖದಾಯಕ. ಯಾವ ಮಗುವೂ ನಗುನಗುತ್ತಾ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ, ಅಳುತ್ತಳುತ್ತಲೇ ತಾಯ ಒಡಲಿನಿಂದ ಭೂಸ್ಪರ್ಶ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಒಂಭತ್ತು ತಿಂಗಳು ತಾಯ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಸಮಾಧಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮಗುವಿಗೆ ಧುತ್ತೆಂದು ಅಪರಿಚಿತ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಬರಬೇಕಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಗುವ ನೋವು ಅವರ್ಣನೀಯ. ತಾಯಿಯೂ ಸಹ ಹೆರಿಗೆ ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿಯೇ ಮಗುವಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಹೆರಿಗೆಯ ನೋವಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ನೋವೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬಲ್ಲವರು ಬಣ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಎಲ್ಲ ನೋವನ್ನು ತಾಯಿ ತನ್ನ ಒಡಲ ಕುಡಿಯ ಮುಖವನ್ನು ನೋಡಿ ಮರೆಯುತ್ತಾಳೆ. ನಿತ್ರಾಣಗೊಳಿಸಿದ್ದ ಹೆರಿಗೆಯ ಬೇನೆ ಮಗುವನ್ನು ಕಂಡಾಕ್ಷಣ ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳಾದಂತೆ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನವಾಗುತ್ತದೆ. "ಅಳುವ ಕಡಲೊಳು ತೇಲಿ ಬರುತಲಿದೆ ನಗೆಯ ಹಾಯಿ ದೋಣಿ" ಎಂಬ ಕವಿವಾಣಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ನಗೆಬೆಳದಿಂಗಳು! ಮಗುವಿನ ತಂದೆ, ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರು, ಬಂಧು ಬಾಂಧವರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅಂದು ಸಂತೋಷ ಕೋಡಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಸಿಹಿ ಹಂಚಿಕೆ ಹಾಗೂ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆ ಜೋರಾಗಿಯೇ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಲೋಕದ ಪರಿವೆಯೇ ಇಲ್ಲದ ಮಗುವಿಗೆ? ಅದಕ್ಕೆ ಜನನವೆಂಬುದು ಅಪಾರ ನೋವಿನ ಸಂಗತಿ.

ಕಣ್ಣೀರು ಕೇವಲ ದುಃಖದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೇ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗದು. ಅತಿ ಆನಂದದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೂ ಕಣ್ಣಿಂದ ಧಾರಾಕಾರವಾಗಿ ಹರಿಯಬಹುದು. ಅದು ದುಃಖದ ಕಣ್ಣೀರಲ್ಲ, ಆನಂದಾತಿರೇಕದಲ್ಲಿ ಸುರಿಯವ ಆನಂದಬಾಷ್ಪ, ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದವರು ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದ ಕನಸು ಈಡೇರಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಭಿಮಾನಿಗಳತ್ತ ಕೈಬೀಸಿ ಟ್ರೋಫಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದೋ, ಪಾರಿತೋಷಕಕ್ಕೆ ಮುತ್ತಿಡುತ್ತಲೋ ಆನಂದಾತಿರೇಕದಿಂದ ಕಣ್ಣೀರಿಡುವುದನ್ನು ನೀವು ನೋಡಿರುತ್ತೀರಿ. ಅದು ಸಾಧನೆಯ ತೃಪ್ತಿಯಿಂದ ಬರುವ ಆನಂದಾಶ್ರು. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೂದಲೆಳೆಯ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಸೋತವರು ಅವನತಮುಖಿಗಳಾಗಿ ಅಶ್ರುಜಲ ಸುರಿಸುವುದನ್ನು ಸಹ ನೋಡಬಹುದು. ಅದು ಪರಿತಾಪದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಕಣ್ಣೀರು. ಒಬ್ಬರದು ಆನಂದದ ಕಣ್ಣೀರಾದರೆ ಮತ್ತೊಬ್ಬರದು ದುಃಖಾಶ್ರುಧಾರೆ!

ತಾಯಿಯ ಹೆರಿಗೆ ನೋವಿಗೂ ಮಗುವಿನ ಜನನದ ನೋವಿಗೂ ಈ ರೀತಿ ತುಂಬಾ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಹೆರಿಗೆ ನೋವು ಸಂತೋಷವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮಗುವಿನ ನೋವು ಹಾಗಲ್ಲ, ಮಗುವಿನ ಕಣ್ಣೀರು ಆನಂದದಿಂದ ಬಂದ ಕಣ್ಣೀರಲ್ಲ, ಅಂತಹ ನೋವಿನ ಪ್ರಸಂಗ ಪುನಃ ಪುನಃ ಬರಲಿ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಹಾರೈಸಬಹುದೆ? ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ಟು ಬಂದಾಗ ಕೆರಳಿ ಕೆಂಡವಾದವರು "ನಿನಗೆ ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನ ಕಾಣಿಸಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ, ನೋಡುತ್ತಿರು" ಎಂದು ಅಬ್ಬರಿಸುವುದನ್ನು ನೀವು ಕೇಳಿರುತ್ತೀರಿ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ "Many many happy returns of the day” ಎಂಬ ನುಡಿಗಟ್ಟು ತಂದೆತಾಯಂದಿರಿಗೆ, ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಹೇಳುವ ಶುಭ ಹಾರೈಕೆಯಾಗಬಲ್ಲುದೇ ಹೊರತು ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಿಕೊಳುವವರಿಗಂತೂ ಖಂಡಿತಾ ಅಲ್ಲ, ಈ ಹಾರೈಕೆ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿಡಂಬನೆ! ಜನನ, ಬದುಕು ಮತ್ತು ಮರಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಡಿ.ವಿ.ಜಿ ಅವರ ಚಿಂತನೆ ನಮಗೆ ನೆನಪಾಯಿತು:

ಜಗವೆಲ್ಲ ನಗುತಿರಲು ನೀ ಅಳುತ ಬಂದೆ | 
ಜಗವೆಲ್ಲ ಅಳುತಿರಲು ನೀ ನಗುತ ಹೋಗು!

ನಮ್ಮ ಮಾತು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳಿತು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಆಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ನಿವೃತ್ತ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಸರಳ ಸಜ್ಜನಿಕೆಯ ಸಾಕಾರಮೂರ್ತಿ ಚಿರಂಜೀವಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ನಮ್ಮ ಕೈಗೆ ಒಂದು ಕಾಗದವನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ಅವರ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಭೇಟಿ ಒಂದೆರಡು ಬಾರಿ ದೂರದ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಫಿಲಿಯೋಸಾರವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಗಿತ್ತು. ಆ ದಿನಗಳನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಂಡು ಅವರು ಕೊಟ್ಟ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದಾಗ ಅದರಲ್ಲಿ ಕಬೀರದಾಸರ ಒಂದು ದೋಹೆಯನ್ನು ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದರು. ಡಿ.ವಿ.ಜಿ ಯವರ ಪದ್ಯವನ್ನೇ ಹೋಲುವ ಕಬೀರದಾಸರ ಆ ದೋಹೆಯನ್ನು ಓದಿ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣರಳಿದವು. ಡಿ.ವಿ.ಜಿ ಯವರು ಮೇಲಿನ ಪದ್ಯವನ್ನು ತಮ್ಮ ಅನುಭವದಿಂದ ಬರೆದರೋ, ಕಬೀರರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ಬರೆದರೋ ಹೇಳುವುದು ಕಷ್ಟ, ಕಬೀರರ ಆ ದೋಹೆ ಹೀಗಿದೆ:   

ಜಬ್ ತುಮ್ ಆಯೇ ಜಗತ್ ಮೇ, ಜಗ್ ಹಸಾ ತುಮ್ ರೋಯೇ | 
ಐಸೀ ಕರ್ನೀ ಕರ್ ಚಲೋ, ತುಮ್ ಹಸೋ ಜಗ್ ರೋಯೇ ||
(ನೀ ಜಗಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, ಜಗವು ನಗುತ್ತಿತ್ತು ನೀನು ಅಳುತ್ತಲಿದ್ದೆ 
ಹೀಗೆ ಮಾಡಿ ನಡೆ, ನೀನು ನಗುತ್ತಿರು ಜಗವು ಅಳುತ್ತಿರಲಿ!)

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 11.6.2015