ಎರಡು ವಾರಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಅಪರಿಚಿತ ನಂಬರಿನಿಂದ ಫೋನ್ ಕರೆಯೊಂದು ಬಂದಿತ್ತು, ಯಾರಿರಬಹುದೆಂದು ಕುತೂಹಲದಿಂದ "ಹಲೋ" ಎಂದಾಗ ಫೋನಿನ ಆಚೆ ಬದಿಯಲ್ಲಿದ್ದವರು ಡಾ. ನೀರಜ್ ಪಾಟೀಲ್, ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಮೂಲದ ನೀರಜ್ ಲಂಡನ್ ನಿವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದು ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ವೈದ್ಯರಾಗಿದ್ದರೂ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಲ್ಲಿಯ ಲ್ಯಾಂಬೆತ್ ನಗರದ ಮೇಯರ್ ಸಹ ಆಗಿದ್ದವರು. ಥೇಮ್ಸ್ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪುತ್ಥಳಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮಹೋನ್ನತ ಉದ್ದೇಶವನ್ನಿರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಅವರು ಅದರ ಉದ್ಘಾಟನೆಗೆ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಲೆಂದು ದೆಹಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ನಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಅವರಿಂದ ಫೋನ್ ಕರೆ. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪುತ್ಥಳಿಯ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ "ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎಂದು ಕನ್ನಡದಲ್ಲೂ “Work is Worship” ಎಂದು ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲೂ ಬರೆಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಾಗ ಮೋದಿಯವರು ಹಿಂದೀ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಬರೆಸಿ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ "ಕಾಯಕ" ಎಂಬ ಶಬ್ದ ಇದೆಯೇ? ಕೆಲವರು “ಕಾಯಕ್ ಹೀ ಕೈಲಾಸ್" ಎಂದು ಬರೆಸಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು "ಶ್ರಮ್ ಹೀ ಆರಾಧನಾ" ಎಂದು ಬರೆಸಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಯಾವುದು ಸರಿ? ಎಂದು ನಮ್ಮ ಸಲಹೆ ಕೇಳಿದರು. ಯೋಚಿಸಿ ನಂತರ ತಿಳಿಸುವುದಾಗಿ ಕಾಲಾವಕಾಶ ಪಡೆದ ಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ಅವರ ಸುದೀರ್ಘ ಸಂವಾದ "ವಾಟ್ಸಾಪ್ನಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.

"ಕಾಯಕ" ಎಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ "ಕೆಲಸ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವೇ ಇಲ್ಲ. ಇದು ಮೂಲತಃ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದ. ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಈ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿರುವ ಅರ್ಥವಂತೂ ಇಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ‘ಶರೀರ/ಶರೀರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು’ ಎಂದೇ ಅರ್ಥ. ಇನ್ನು ‘ಶ್ರಮ್ ಹೀ ಆರಾಧನಾ“ ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ "ಶ್ರಮ" ಶಬ್ದ ಆಯಾಸವನ್ನು ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ, "ಕಾಯಕ" ಶಬ್ದದ ಹಿಂದಿರುವ ಆನಂದವನ್ನು ಧ್ವನಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದಾಗ “ಕರ್ಮ್ ಹೀ ಕೈಲಾಸ” ಎನ್ನಬಹುದೇ? ಎಂದು ನೀರಜ್ ಮರುಪ್ರಶ್ನೆ. ಅದೂ ಸರಿಯಲ್ಲ, ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹತಾಶಗೊಂಡು "ನನ್ ಕರ್ಮ, ಏನ್ ಮಾಡೋಕ್ ಆಗುತ್ತೆ?" ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸುವಾಗ ಕರ್ಮ ಶಬ್ದ "ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕರ್ಮ’ವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದರಿಂದ ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಉತ್ತರ. ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ಮ ಶಬ್ದ ‘ಕರ್ಮಯೋಗ’ದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಲ್ಲಾ? ಎಂದು ನೀರಜ್ ಮರು ಪ್ರಶ್ನೆ. ನಿಜ, ಆದರೆ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕರ್ಮ ಶಬ್ದ ತಪ್ಪು ಗ್ರಹಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದರಿಂದ ಬೇಡ. ಇದರ ಬದಲು "ಕರ್ತವ್ಯ" ಎಂಬ ಶಬ್ದ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾದೀತು ಎಂದು ನಮ್ಮ ಸಲಹೆ. "Kartavya" means duty. It also implies compulsion ಎಂದು ನೀರಜ್ ಆಶಂಕೆ. ಹೌದು, ಯಾರೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಖುಷಿಯಿಂದ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೋ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಮಣಿದು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳ ಭೀತಿಯಿಂದ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡಿನ ಕೆಲಸವಾಗುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು "ಕರ್ತವ್ಯ" ಎನಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಶರಣರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಕಾಯಕ ಮಾಡುವುದು ಕಡ್ಡಾಯ. You should take pleasure in doing your duty. Not to please your boss but to please your own self. Then only, Kayaka can become Kailasa, the Supreme state of bliss! ಇದಕ್ಕೆ ಸುಮ್ಮನಾಗದ ನೀರಜ್ ಮರು ಪ್ರಶ್ನೆ: How about "Kam hi Kailas"? ತಕ್ಷಣವೇ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ: “For heaven"s sake, NO”. ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ "ಕಾಮ್" ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಎಂಬ ಅರ್ಥವಿದ್ದರೂ ದೈಹಿಕ ವಾಂಛೆ, ಆಸೆ ಎನ್ನುವಂತಹ ಅಪಾರ್ಥಗಳೂ ಸಹ ಇವೆ. ಹಾಗಾದರೆ “ಕಾರ್ಮ್ ಹೀ ಕೈಲಾಸ್" ಎಂದರೆ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆಯೆಂದು ಮತ್ತೆ ನೀರಜ್ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಇದೂ ಸರಿಯಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ "ಕಾರ್ಯ" ಎನ್ನುವುದು ಸಾಧಾರಣ ಶಬ್ದ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾಯಕ ಶಬ್ದಕ್ಕಿರುವಂತೆ ಯಾವುದೇ ತಾತ್ವಿಕ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕಾಯಕ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಅರ್ಥವಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿ ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಷೆಗೆ ತರ್ಜುಮೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ, ಅನುವಾದಕರು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಮೋಸಗಾರರು!” (Translators are Surely traitors) ಎಂಬ ಸೂಕ್ತಿಯೊಂದು ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಅನುವಾದಕ ಶ್ರಮವಹಿಸಿ ಭಾಷಾಂತರ ಮಾಡಿಯೂ "ದ್ರೋಹಿ"ಯ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಂತ ಅನುವಾದವೇ ಇಲ್ಲದೇ ಹೋಗಿದ್ದರೆ ಜಗತ್ತಿನ ಮಹಾನ್ ಚಿಂತನೆಗಳು ಅಜ್ಞಾತವಾಗಿ ಉಳಿದುಬಿಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಭಾಷಾಂತರದ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಚಿಂತನೆಗಳು ಖಂಡಾಂತರಗಳನ್ನು ಹಾರಿ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಪಸರಿಸಲೇಬೇಕು. ಹೀಗೆ ನಡೆದ ಸುದೀರ್ಘ ಚರ್ಚೆಯ ನಂತರ ನೀರಜ್ ಅವರಿಂದ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಂದ ವರದಿ: ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ “ಕಾಯಕ್ ಹೀ ಕೈಲಾಸ್ “ಎಂದು ಬರೆಸಬೇಕೆಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಗಿದೆ.

"ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎಂದರೆ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯ “Work is Worship" ಎಂದು ವಿದ್ವಾಂಸರಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿರುವುದೂ ತಪ್ಪು. ಇದನ್ನು ಯಾರೂ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಆಲೋಚಿಸಿದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ, “Work is Worship” ಎಂಬ ಮಾತಿಗೂ "ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎಂಬ ಮಾತಿಗೂ ಬಹಳ ಅಂತರವಿದೆ. “Work is Worship" ಎನ್ನುವಾಗ ಕಾಯಕವನ್ನು ಪೂಜೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ತನ್ಮಯತೆಯಿಂದ ಮಾಡುವ ಕಾಯಕಕ್ಕೆ ಪೂಜೆಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಶರಣರು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. “ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾಗಿದ್ದರೆ ಗುರುದರ್ಶನವನ್ನಾದರೂ ಮರೆಯಬೇಕು, ಲಿಂಗ ಪೂಜೆಯನ್ನಾದರೂ ಬಿಡಬೇಕು, ಜಂಗಮದ ಹಂಗ ಹರಿಯಬೇಕು” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಅವರು. ಪೂಜೆಯು ಆತ್ಮ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸಾಧನವೇ ಹೊರತು ಜೀವನದ ಪರಮ ಗುರಿಯಲ್ಲ, "ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎನ್ನುವಾಗ ಕಾಯಕವನ್ನು ಪೂಜೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿಲ್ಲ, ಅಂತಹ ಪೂಜೆಯಿಂದ ಸಾಧಿಸಬಹುದಾದ ಜೀವನದ ಅತ್ಯಂತಿಕ ಸಿದ್ದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ “Work is Worship" ಎನ್ನುವ ಮಾತಿಗಿಂತ "ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎಂಬ ಶರಣರ ಮಾತು ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದು ಹೋಗಿದೆಯೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಅಂತಿಮ ಹೆಜ್ಜೆಯೂ ಹೌದು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಇಡಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ, ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ "ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ" ಎಂಬ ನುಡಿಗಟ್ಟನ್ನು “Service is Salvation" ಎಂದು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಂಜಸವಾದೀತು. ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯವಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ "ಕಾಯಕ" ಪದದ ಮೇಲಿರುವ ಅವಧಾರಣೆ, ಕಾಯಕದಿಂದ ಕೈಲಾಸವಲ್ಲ, ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ. ಅಂದರೆ ಕಾಯಕದಿಂದ ಕೈಲಾಸ ದೊರೆಯುತ್ತದೆಯೆಂದರ್ಥವಲ್ಲ, ಹಾಗೆ ಹೇಳಿದ್ದರೆ ಕಾಯಕವೂ ಪೂಜೆಯಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು ಸಾಧನವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ ಅದರಿಂದ ಸಾಧಿಸಬೇಕಾದುದು ಇನ್ನೊಂದಿದೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆಗ ಕಾಯಕಕ್ಕೂ ಪೂಜೆಗೂ ಯಾವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಕಾಯಕದ ಮಹತ್ವ ಬಿದ್ದು ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಗೆ ಮಾಡದೆ ಕಾಯಕವನ್ನು ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿ ಸತ್ಯ ಶುದ್ಧಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ಕೈಲಾಸದ ನಿತ್ಯ ತೃಪ್ತಿಯನ್ನೇ ಕಂಡಿದ್ದಾರೆ ಕಲ್ಯಾಣದ ಶಿವಶರಣರು.

ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ಆತ್ಯಾಂತಿಕ ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನೇ ಕಾಣುವ ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಬದುಕಿಗೆ ಒಂದು ಹೊಸ ಆಯಾಮವನ್ನೇ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ತಾತ್ವಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಜೀವನದ ಪದ್ಧತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಲ್ಯಾಣದ ಅನೇಕ ಶಿವಶರಣರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರವರು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿವಿಧ ಕಾಯಕಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಮಗಾರ ಹರಳಯ್ಯ, ಅಂಬಿಗರ ಚೌಡಯ್ಯ, ಆಯ್ದಕ್ಕಿ ಮಾರಯ್ಯ, ಮಡಿವಾಳ ಮಾಚಯ್ಯ, ನುಲಿಯ ಚಂದಯ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ. ಅದುವರೆಗೆ ಜಾತಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿದ್ದ ಚರ್ಮ ಹದ ಮಾಡುವುದು, ದೋಣಿ ನಡೆಸುವುದು, ಬಟ್ಟೆ ಮಡಿಮಾಡುವುದು, ಹಗ್ಗ ಹೊಸೆಯುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಕುಲಕಸುಬುಗಳು ಶರಣರ ಜಾತಿ ರಹಿತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಶುದ್ಧ ಕಾಯಕಗಳಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದವು. ಎಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡವನಿರಲಿ ತನ್ನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಶ್ರೇಯೋಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಕಾಯಕವನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಶರಣ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಾಯಕ ನಿಷ್ಠೆಯು ಎಂದಾದರೊಮ್ಮೆ ತೋರಿಕೆಗೆ ಮಾಡುವ ಡಾಂಭಿಕ ವಿಧಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅನುದಿನವು ನಡುಮುರಿದು ಬೇವರು ಸುರಿಸಿ ಮಾಡುವ ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮದ ಬದುಕಾಗಿತ್ತು. ಜೀವನದ ಉಸಿರಾಗಿತ್ತು.

ಜೀವನಕ್ಕೆ ನಾಣ್ಯಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಎರಡು ಮುಖಗಳು. ಒಂದು ಐಹಿಕ ಮತ್ತೊಂದು ಆಮುಷ್ಮಿಕ. ಐಹಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಬಾರದು. ಪಾರಲೌಕಿಕ ಜೀವನದ ಪರಮ ಸಿದ್ಧಿಗೆ ಐಹಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಪರಮ ಸಾಧನವನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮರ್ತ್ಯಲೋಕವೆಂಬುದು ಕರ್ತಾರನ ಕಮ್ಮಟವಯ್ಯ ಇಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲುವವರು ಅಲ್ಲಿಯೂ ಸಲ್ಲುವರಯ್ಯಾ ಇಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲದವರು ಅಲ್ಲಿಯೂ ಸಲ್ಲರಯ್ಯಾ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಲೌಕಿಕ ಜೀವನದ ಮೇಲ್ಮೇಯನ್ನೂ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನೂ  ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು. ಹೀಗೆ ಇಹ ಪರ ಜೀವನವನ್ನು ಬೆಸುಗೆ ಗೊಳಿಸಿದ ಶರಣರ ಮಹಾ ಮಂತ್ರವೇ “ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ”!

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 29.10.2015