ಜುಲೈ ತಿಂಗಳು ಚಂದ್ರಯಾನ-3 ರಾಕೆಟ್ಟನ್ನು ಇಸ್ರೋ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಚಂದ್ರನತ್ತ ಉಡಾಯಿಸಿದಾಗ 50 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಓದುವಾಗ ಕೇಳಿದ್ದ ಒಂದು ಹಿಂದೀ ಕವಿತೆ ಎಷ್ಟೇ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯತ್ನಿಸಿದರೂ ನೆನಪಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಅಪರೂಪದ ಪದ್ಯ. ಕಾಶಿಯ ಸುತ್ತ ಇರುವ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರ ಆಡುನುಡಿಯಾದ “ಭೋಜಪುರಿ” ಎಂಬ ಅತ್ಯಂತ ಸುಮಧುರವಾದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸುಂದರ ಕವಿತೆ. ಆಗ ತುಂಬಾ ಪ್ರಚಲಿತವಾದ ಯಾವುದೋ ಹಿಂದೀ ಸಿನೇಮಾದಲ್ಲಿ ತಾಯಿಯೊಬ್ಬಳು ತನ್ನ ಮಗುವಿಗೆ ಅಕ್ಕರೆಯಿಂದ ಹಾಲುಣಿಸುವಾಗ ಚಂದ್ರನನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ಹಾಡಿದ ಕವಿತೆ. ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿಯಾದ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ರವರು ಸುಶ್ರಾವ್ಯವಾಗಿ ಹಾಡಿದ ಹಾಡು. ಆ ಹಾಡನ್ನು ಪಿಟೀಲಿನಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೇ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಾವು ನುಡಿಸುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನಿಲಯದ ಮಿತ್ರರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ  ಕಲಾಸಂಕಾಯ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಕಾಯದ ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿ ನುಡಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. 

ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಿಂದ ಕೇಳಿ ಚಪ್ಪಾಳೆ ತಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೆಚ್ಚುಗೆಯಿಂದ ನಮಗೆ ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟು ಅಭಿನಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಕಳೆದ ಆಗಸ್ಟ್-23 ರಂದು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು “ವಿಕ್ರಮ್” ಲ್ಯಾಂಡರ್ ನಿಂದ “ಪ್ರಜ್ಞಾನ್” ರೋವರನ್ನು ಚಂದ್ರನ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಇಳಿಸಿದ್ದನ್ನು ನಾವು ನೋಡಿದ್ದು ಜರ್ಮನಿಯ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ.

ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕುರಿತ ಹಿಂದೀ ಕವಿತೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ನಮ್ಮ ನೆರವಿಗೆ ಬಂದವರು ನಮ್ಮ ಆತ್ಮೀಯರೂ ಸಂಗೀತಗಾರರೂ ಆದ ಸುಭಾಷ್. ಮೂಲತಃ ಕಾಶಿಯವರೇ ಆದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಹೋದರರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದು ಮೂರು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಜರ್ಮನಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದು ಶ್ರೀಮತಿ ಕ್ರಿಸ್ತಿನಾ ಟಸ್ಕ್ ಅವರ ದತ್ತು ಪುತ್ರನಾಗಿ ಇಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಿದರು. ನಂತರ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಹುಡುಗಿ ಡಾ. ಕ್ರಿಸ್ತೀನಾ ರಿಕಾ ಎಂಬುವವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿ ಮದುವೆ ಯಾದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ ಕೈಸ್ತರಲ್ಲಿಯೇ ಒಂದು ಪಂಗಡವಾದ ವಾಲ್ಡೆನ್ಷಿಯನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ಅವರ ಚರ್ಚ್ ನಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಮಠಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬಂದಾಗ ವಿಧಿವತ್ತಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಬಯಸಿ ಗಂಡನ ಕೈಯಿಂದ ತಾಳಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಈಗಲೂ ಕೊರಳಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆ ದಿನವನ್ನು ತುಂಬಾ ಭಾವುಕರಾಗಿ ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜರ್ಮನಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಪತಿ-ಪತ್ನಿ ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಯಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಮಾಡಿದ ದಿನ ಲೋಕಾಭಿರಾಮವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಸುಭಾಷ್ ಕೊಟ್ಟ ಸುಳಿವಿನಿಂದ ಅಂತರಜಾಲವನ್ನು ಶೋಧಿಸಿದಾಗ ದೊರೆತ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲಿನ ಅಪರೂಪದ ಆ ಹಿಂದೀ ಹಾಡು ನಮ್ಮೀರ್ವರ “ಜುಗಲಬಂದಿ” ಗಾಯನಕ್ಕೆ ಇಂಬು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು:

https://youtu.be/bjfuQYfpwHM?si=TZECTpEoVUweCtak

ಚಂದಾ ಮಾಮಾ ಆರೇ ಆವಾ ಪಾರೇ ಆವಾ
ನದಿಯಾ ಕಿನಾರೇ ಆವಾ |
ಸೋನಾ ಕೇ ಕಟೋರಿಯಾ ಮೇ
ದೂಧ್ ಭಾತ್  ಲೇ ಲೇ ಆವಾ
ಬಬುವಾ ಕೇ ಮುಹುವಾ ಮೇ ಘುಟೂಂ ||

ಆವಾಹೂಂ ಉತರೀ ಆವಾ ಹಮಾರೀ ಮುಂಡೇರ್,
ಕಬ್ ಸೇ ಪುಕಾರಿಲೇ ಭಯೀಲ್ ಬಡೀ ದೇರ್|
ಭಯೀಲ್ ಬಡೀ ದೇರ್ ಹಾಂ ಬಾಬೂ ಕೋ ಲಾಗಲ್ ಭೂಖ್ |
ಐ ಚಂದಾ ಮಾಮಾ... ||

ಮನವಾ ಹಮಾರ್ ಅಬ್ ಲಾಗೇ ಕಹೀಂ ನ,
ರಹಿಲೇ ದೇಖ್ ಘಡೀ ಬಾಬೂ ಕೇ ಬಿನಾ
ಏಕ್ ಘಡೀ ಹಮಾರಾ ಕೋ ಲಾಗೇ ಸೌ ಜೂನ್ |
ಐ ಚಂದಾ ಮಾಮಾ... ||

(ಹಿಂದೀ ಹಾಡಿನ ಧಾಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡ ಭಾವಾನುವಾದ)
ಓ ಚಂದಾ ಮಾಮ! ಬಾರೋ ಬೇಗ, ಬೇಗನೆ ಬಾರೋ 
ನದಿಯ ತೀರಕೆ ಇಳಿದು ಬಾರೋ
ಬಂಗಾರದ ಬಟ್ಟಲೊಳಗೆ ಹಾಲು ಬಾನ ತಾರೋ ಬೇಗ 
ನನ ಕಂದನ ಬಾಯೊಳಗೆ ಗುಟುಕ್!

ಬಾನಿನಿಂದ ಇಳಿದು ಬಾರೋ ನಮ್ಮ ಮನೆಯಂಗಳಕೆ 
ಆವಾಗಿನಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಿರುವೆ ಬಹಳ ಹೊತ್ತಾಯ್ತೋ
ಬಹಳ ಹೊತ್ತಾಯ್ತೋ  ನನ್ನ ಕಂದನಿಗೆ ಹಸಿವಾಯ್ತೋ
ಓ ಚಂದಾ ಮಾಮಾ...!

ಬೇರೆಲ್ಲಿಯೂ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲ, ಬಾರೋ ನೀ ಬೇಗ
ಅರೆಗಳಿಗೆಯೂ ನಾ ಕಂದಮ್ಮನನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರಲಾರೆನೋ
ಗಳಿಗೆಯೊಂದು ನೂರು ಯುಗಗಳು ನನಗೆ ನೀನರಿಯೋ!
ಓ ಚಂದಾ ಮಾಮಾ...!

ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಮಗುವಿನ ಸಂಬಂಧ ದೇಶಾತೀತ, ಭಾಷಾತೀತ ಮತ್ತು ಕಾಲಾತೀತ. ಧರ್ಮಾತೀತವೂ ಹೌದು. ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮದ ತಾಯಿಯಾಗಲಿ ತನ್ನ ಮಗುವಿನ ಮೇಲೆ ಅವಳ ಹೃದಯದಲ್ಲಿರುವುದು ಒಂದೇ ಧರ್ಮ: ಅದುವೇ ಮಾತೃವಾತ್ಸಲ್ಯ! ತೊಟ್ಟಿಲಲ್ಲಿರುವ ಮಗುವಿಗೆ ತಾಯಿಯು ಜೋ ಜೋ ಎಂದು ಹಾಡುವ ಜೋಗುಳ ಅರ್ಥವಾಗ ದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಆ ಜೋಗುಳದ ಹಿಂದಿರುವ ಮಾತೃವಾತ್ಸಲ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಾದಮಾಧುರ್ಯಕ್ಕೆ ಮಗುವು ಮನಸೋತು ಕಿಲಕಿಲನೆ ನಗುತ್ತಾ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತದೆ.

ಶ್ರೀರಾಮ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕುರಿತ ಒಂದು ದಂತ ಕತೆ ಇದೆ. ಶ್ರೀರಾಮನು ಮಗುವಾಗಿದ್ದಾಗ ತಾಯಿ ಕೌಸಲ್ಯೆ ಒಮ್ಮೆ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ರಾತ್ರಿಯಂದು ಹಾಲುಣಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿರುವ ಚಂದ್ರನನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸುಂದರವಾದ ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಆಕರ್ಷಿತನಾದ ಶ್ರೀರಾಮ “ಅದನ್ನು ಕೊಡು” ಎಂದು ಕೈಸನ್ನೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಎಷ್ಟೇ ಒತ್ತಾಯ ಮಾಡಿ ಹಾಲು ಕುಡಿಸಲು ಕೌಸಲ್ಯೆ ಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಹಾಲು ಕುಡಿಯದೆ ಆ ಚಂದ್ರನೇ ಬೇಕು ಎಂದು ಹಠ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕೌಸಲ್ಯೆ ನಸುನಕ್ಕು ತನ್ನ ಮಗುವನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಮುದ್ದಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ ಶ್ರೀರಾಮ ಸುಮ್ಮನಾಗದೆ ಅಳಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ. ತಂದೆ ದಶರಥ ಇನ್ನಿಬ್ಬರು ರಾಣಿಯರಾದ ಕೈಕೇಯಿ ಮತ್ತು ಸುಮಿತ್ರೆ ಬಂದು ಸಂತೈಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಅಳುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆಗ ಕೈಕೇಯಿ ಒಂದು ಉಪಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ತನ್ನ ಕೈಗನ್ನಡಿಯನ್ನು ತಂದು ಚಂದ್ರ ಇಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ ತೆಗೆದುಕೋ ಎಂದು ಶ್ರೀರಾಮನ ಕೈಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಮಗು ಶ್ರೀರಾಮ ಕೈಗನ್ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವನ್ನು ನೋಡಿ ತನಗೆ ಚಂದ್ರ ಸಿಕ್ಕನೆಂದು ಖುಷಿಪಟ್ಟು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಆಟವಾಡುತ್ತಾನೆ.

ಈ ದಿನ  ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಜನ್ಮಾಷ್ಟಮಿ. ಇದೇ ತೆರನಾದ ದಂತಕತೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಬಾಲ್ಯ ಜೀವನದಲ್ಲೂ ಬರುತ್ತದೆ. ಆಗಸದಲ್ಲಿರುವ ಚಂದ್ರ ತನಗೆ ಬೇಕೆಂದು ಬಾಲ ಕೃಷ್ಣ ಹಠ ಮಾಡಿದಾಗ, ಏನೇ ಆಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೂ ಸುಮ್ಮನಾಗದ ಕಾರಣ ತಾಯಿ ಯಶೋಧೆ ನೀರು ತುಂಬಿದ ಬಟ್ಟಲನ್ನು ತಂದು ತೋರಿಸುತ್ತಾಳೆ. “ಒಂದು ಹಕ್ಕಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿ ಆಗಸದಲ್ಲಿರುವ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದು ತರಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಸರಿಯಾಗಿ ನೋಡು ಇಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ ನಿನ್ನ ಚಂದ್ರ” ಎಂದು ಯಶೋಧೆ ಬಾಲ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ತೋರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಇದನ್ನು ಸಂತ ಸೂರದಾಸರು “ಅಹೋ ಹರಿ! ಆಯಿ ಚಂದು ಲೈ, ಅಹೋ ಹರಿ!... ಬಾರ್ ಬಾರ್ ಯೌ ಕಹತಿ ಜಸೋದಾ...” ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಹಿಂದೀ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸುಂದರವಾಗಿ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. 

ಹೀಗೆ ತಾಯಂದಿರು ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸಂತೈಸಲು ಆಗಸದಲ್ಲಿರುವ ಚಂದ್ರನನ್ನು ನದಿಯ ತೀರಕ್ಕೆ/ಮನೆಯ ಅಂಗಳಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಕರೆದರೆ ಅಥವಾ ಕೈಗನ್ನಡಿಯಲ್ಲೋ, ನೀರಿನ ಬಟ್ಟಲಲ್ಲೋ ತೋರಿಸಿದರೆ ಅದನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯಲು ತವಕಿಸಿದ ಮಕ್ಕಳು ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡವರಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗಿ ಚಂದ್ರನ ಅಂಗಳಕ್ಕೆ ಲಗ್ಗೆ ಹಾಕುವ ಸಾಹಸ ಮೆರೆದಿದ್ದಾರೆ! ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ನವವಿವಾಹಿತರು ಮಧುಚಂದ್ರಕ್ಕೆ (honeymoon) ಚಂದ್ರಯಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಪಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ!

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ.7-9-2023.

बालक श्रीराम आइना में चंद्रबिंब देखकर अपने हाथ में मिल गया समझकर आनंदित था। "करोड हृदयों में इस्रो चंद्रयान"

जब जुलाई में इस्रो विज्ञानियों ने चंद्रयान 3 राकेट को चंद्रमा की ओर उड़ा दिया तब 50 वषों के पहले जब हम काशी में अभ्यास कर रहे थे तब हमने जो हिन्दी कविता सुनी थी उसे याद करने का कितने ही कोशिश करने पर भी याद नहीं आयी थी। वह चंद्रमा के बारे में एक अनसुनी कविता थी| काशी के आस पास के ग्रामीण प्रदेश के गाँववालों के बोलचाल की भाषा `भोजपुरी’ भाषा के एक सुंदर कविता है। उस समय में बहुत प्रचलित किसी हिन्दी सिनेमा में एक माता अपने बच्चे को प्यार से दूध पिलाते समय चंद्रमा को दिखाते दिखाते गायी कविता है। पाश्व गायिका लता मंगेशकर सुश्राव्य रूप से उस गाने को गायी थी। उस गाने को उसी तरह मधुर स्वर से वायलिन पर हम बजाते सुने हुए विद्यार्थिनिलय के दोस्तों ने विश्वविद्यालय के कला समारंभ और विज्ञान के समारंभ के विभिन्न वार्षिक समारोह के संदर्भ में हमसे बजाने के लिए बहुत आग्रहपूर्वक मजबूर करते थे, और बहुत हर्ष के साथ सुनकर तालियाँ बजाते थे, प्रशंसा पूर्वक हमें स्मृति स्मरणिका देकर बधाइयाँ देते थे।

जब हमने जर्मनि के प्रवास में थे, तब पिछले आगस्त २३ के दिन भारतीय विज्ञानी विक्रम ल्याडर द्वारा 'प्रज्ञान' रोवर को चंद्रमा पर सफलता पूर्वक सुरक्षित रूप में उतारने को देखा था।

दुबारा चंद्रमा के बारे में हिन्दी कविता को याद करने कितनी बार कोशिश करने पर भी सफल नहीं हुए थे। तब हमारे सहायता के लिए हमारे आत्मीय और संगीतकार सुभाष आये। मूलतः काशी के रहनेवाले वे अपने भाई के साथ संगीत कार्यक्रम में तीस वषों के पूर्व जर्मनी आये थे। तब श्रीमति क्रिस्तिना टस्क उनके दत्तक पुत्र बनकर यहीं बस गये थे। बाद में इटालियन लडकी डा. क्रिस्तिना रिका को प्यार करके शादी कर लिये। उनकी पत्नि ईसाई के अंतर्गत एक परंपरा के कारण वे चर्च में शादी होने पर भी हमारे श्रीमठ को कुछ साल पहले जब आये थे तब विधिपूर्वक भारतीय धार्मिक संस्कार पाने की इच्छा से पति से मंगलसूत्र धारण करवायी थी। वह अब भी उनकी गले में है। उस दिन वे बहुत भावुक होने की याद करती हैं| जब हम जर्मनी आये थे तब पति-पत्नि ने बहुत श्रद्धा भक्ति के साथ हमें स्वगत की थी। उनके घर में वास्तव्य किये उस दिन लोकाभिराम बात करते समय सुभाष के संकेत से अंतर्जाल में जब हमने शोध की तब मिली चंद्रमा पर वह दुर्लभ हिन्दी गाना हम दोनों के जुगलबंदी गायन का आश्रय मिला।

https://youtu.be/bjfuQYfpwHM?si=TZECTpEoVUweCtak

चंदामामा आरे आवा पारे आवा
नदिया किनारे आवा।
सोना के कटोरिया में 
दूध भात ले ले आवा 
बबुवा के मुहुवा में घुटूं "

आवाहूँ उत्तरी आवा हमारी मुंडर,
कब से पुकारिले भयीले बड़ी देर। 
भयीले बड़ी देर हाँ बाबू को लागल भूख। 
ऐ चंदा मामा..."

मनवा हमार अब लागे कहीं न. 
रहिले देख घडी बाबू के बिना 
एक घड़ी हमारा को लोग सौ जून। 
ऐ चंदा मामा-- ।।

(हिन्दी गाने की नस में हमारी कन्नड भावानुवाद है) 
ओ चंदमामा जल्दी आओ, जल्दी आओ 
नीचे नदी के तट पर आ जाओ 
सोने के बर्तन में दूध को जल्दी लाओ। 
मेरे प्यार के मुह में घुटू "

आसमान से उतर आओ हमोर आँगन पर 
काफी समय से बुला रही हूँ बहुत देर हुई । 
बहुत देर हुई मेरे प्यारे को भूख लगी है। 
ओ चंदा मामा---

मुझे और कहीं मन नहीं है, आओ तू जल्दी से, 
क्षण भर मैं प्यारे को नहीं छोड सकती 
एक क्षण सौ युग है मुझे तू नहीं जानते। 
ओ चंदा मामा---

माँ बच्चे के यह बंधन देश से परे, भाषा से परे, और काल से अतीत, धर्मातीत भी है। चाहे किसी धर्म की माँ अपने प्यारे बच्चे के बारे में उसकी अंतराल में एक ही धर्म छिपी है। वही मातृवात्सल्य है। झोली में रहा बच्चा माँ की लोरी की भाषा शायद नहीं समझ सकता, फिर भी उस लोरी के पीछे की मातृवात्सल्य से भरे नादमाधुर्य से बच्चा मनभरकर हँसते हँसते सो जाता है।

श्रीराम और चंद्रमा के बारे में एक दंतकथा है। जब श्रीराम बालक था तब माता कौसल्या एक बार पूर्णिमा की रात में दूध पिलाने के संदर्भ में आसमान के चंद्रमा को दिखाती है। सुंदर चंद्रमा से आकर्षित होकर श्रीराम उसे ला दो कहते हुए इशारा करता है। कितने ही कोशिश करते हुए दूध पिलाने कौसल्या प्रयत्न करने पर भी दूध न पीता उस चाँद चाहिए इस तरह जिद् करता है। कौसल्या मुस्कुराते हुए बच्चे को गले लगाकर प्यार करती है। लेकिन श्रीराम चुप न रहते रोने लगता है। पिता दशरथ और रानियाँ कैकेई और सुमित्रा आकर समाधान करने पर भी रोना बंद नहीं करता। तब कैकेई एक उपाय करती है। अंतःपुर जाकर एक आइना लाकर चाँद इघर है ले लो कहते राम के हाथ में देती है। बच्चा श्रीराम आइने में चाँद के प्रतिबिंब देखकर मुझे चाँद मिला समझकर आनंदित होकर उसके साथ खेलता है।

आज श्रीकृष्ण जन्माष्टमी है। इस ढंग की कथा श्रीकृष्ण के बाल्य जीवन में आता है। आसमान में रहा चाँद मुझे चाहिए कहकर बालक कृष्ण जब हट करता है, कितने ही खिलौने देने पर भी चुप न रहने के कारण माता यशोधा पानी भरे कटोरा लाकर दिखाती है। एक चिडिया को भेजकर आसमान के चाँद को मुश्किल से पकड़कर लायी हूँ, ठीक तरह से देखो, तुम्हारा चाँद यह है, कहते यशोधा बाल कृष्ण को दिखाती है। "अहो हरि, आयि चाँद लै अहो हरि बार बार यौ कहति जसोदा" - इस घटना को संत सूरदास ने अपनी हिन्दी कविता में सुंदर ढंग से वर्णन की है।

इस प्रकार माताएँ अपने लाडलों को संत्वना देते हुए आसमान के चाँद को नदी तट पर/ घर के आंगन आने को बुलाये पुकारे अथवा आईने में, पानी के कटोरी में दिखाने से उसे हाथ में पकडने तडपे बच्चे अब बड़े होकर बाह्याकाश के विज्ञानी बनकर चंद्रमा के आँगन पर छलांग मारने का साहस किये हैं। आगे एक न एक दिन नव विवाहित मधुचंद्र के लिए (honeymoon) चंद्रयान करें तो आश्चर्य की बात नहीं है|

श्री तरळबाळु जगद्गुरु
डा. शिवमूर्ति शिवाचार्य महास्वामीजी 
सिरिगेर।

विजय कर्नाटक
बिसिलु बेळदिंगळु दि:.7-9-2023.

இஸ்ரோ விஞ்ஞானிகளின் “தேன்நிலவு”ப் பயணம் ​பாலகன் ஸ்ரீராமன் கையில் இருந்த கண்ணாடியில் சந்திரனின் பிரதிபிம்பத்தைக்கண்டு தன் கையிலேயே, கிடைத்தான் என மகிழ்வெய்தினன். கோடிக்கணக்கான இதயங்களில் இஸ்ரோவின் நிலவுப் பயணம். ​ஜூலை மாதத்தில் நிலவுப் பயணம் - 3 ஏவுகணையை இஸ்ரோ விஞ்ஞானிகள் நிலவிற்கு ஏவிய பொழுது, ஐம்பது ஆண்டுகளுக்கு முன்பு காசியில் பயின்று கொண்டிருந்த பொழுது கேட்ட ஒரு இந்திக் கவிதையை நினைவிற்குக் கொண்டு வருவதற்கு எத்தனை முயற்சித்தும் நினைவிற்கு வரவில்லை. ​அது நிலவைக் குறித்த ஓர் அரிய கவிதையாகும். காசியைச் சுற்றியுள்ள கிராமப்புற பகுதிகளில் கிராமமக்கள் பேசும் மொழியான “போஜபுரி” என்னும் மிகவும் இனிமையான மொழியிலுள்ள ஓர் அரிய கவிதையாகும். அப்பொழுது திரையிடப்பட்டிருந்த ஏதோ ஒரு இந்தித் திரைப்படத்தில் ஒரு தாய் தன் குழந்தைக்கு மிகவும் அக்கறையுடன் பாலூட்டும் பொழுது நிலவைக் காட்டியவாறு பாடிய கவிதையாகும். பின்னனிப் பாடிகியான லதா மங்கேஷ்கர் மிகவும் இனிமையாகப் பாடிய பாடலாகும். அப்பாடலை வயலினில் நாம் நன்றாக இசைப்பதைக் கேட்ட மாணவர்கள் தங்கும் விடுதியிலிருந்த நண்பர்கள் பல்கலைக்கழகத்தின் கலை, விஞ்ஞானம் சார்ந்த பல்வேறு துறைகளின் ஆண்டு விழாவின் பொழுது நம்மைக் கட்டாயப்படுத்தி, இசைக்க வைத்துக் கொண்டிருந்தனர். மிகவும் மகிழ்வுடன் கேட்டு கரவொலி எழுப்பிக் கொண்டிருந்தனர். நம்மைப் பாராட்டி, நினைவுப் பரிசுகளையும் வழங்கி கௌரவித்துக் கொண்டிருந்தனர். ​சென்ற ஆகஸ்டு 23ஆம் தேதி பாரதத்தின் விண்வெளி விஞ்ஞானிகள் “விக்ரம்” லேண்டரிலிருந்து “பிரஞ்ஞான்” ரோவரை நிலவின் மேற்பரப்பில் கவனத்துடன் இறக்கியதை நாம் ஜெர்மனி நகரப் பயணத்தை மேற்கொண்டிருந்தபொழுது கண்டோம். மீண்டும் ஒருமுறை நிலவைக் குறித்த இக்கவிதையை நினைவுப்படுத்திக் கொள்வதற்கு முயற்சி செய்தும் இயலவில்லை. அப்பொழுது எம் நண்பரும், இசைக்கலைஞருமான சுபாஷ் என்பவர் உதவுவதற்கு வந்தார். காசியைச் சேர்ந்தவரான இவர் தம் தமையனாருடன் இசை நிகழ்ச்சியை நிகழ்த்துவதற்காக முப்பது ஆண்டுகளுக்கு முன்பு ஜெர்மனிக்கு வருகை புரிந்து, திருமதி கிருஸ்தினா டஸ்க் அவர்களின் தத்துக் குமாரனாகி அங்கேயே தங்கியவர் ஆவார். அதன்பிறகு இத்தாலியைச் சேர்ந்த பெண் ஆன டாக்டர் கிருஸ்தீனா ரிகா என்பவரைக் காதலித்து திருமணம் செய்து கொண்டார். அவருடைய மனைவி கிறிஸ்தவர்களின் ஒரு பிரிவினரான “வால்டேனிஷியன்” வழக்கப்படி அவர்களுடைய தேவாலயத்தில் திருமணம் செய்து கொண்டிருப்பினும், நம் ஸ்ரீ மடத்திற்கு சில ஆண்டுகளுக்கு முன்பு வருகை புரிந்த பொழுது, முறையாக பாரத நாட்டு தர்ம நெறியின் பண்பாட்டு மரபைப் பெற விரும்பி கணவரின் கையினால் தாலியைக் கட்டிக் கொண்டு இப்பொழுதும் அணிந்து கொண்டுள்ளார். ஜெர்மனிக்குச் சென்ற பொழுது கணவனும் மனைவியும் சிரத்தை, பக்தியுடன் நம்மை வரவேற்று அவர்களுடைய இல்லத்திலேயே தங்குவதற்கு ஏற்பாடு செய்திருந்தனர். பொதுவாகப் பேசிக் கொண்டிருந்தபொழுது, சுபாஷ் அவர்கள் கொடுத்த குறிப்பிலிருந்து இணையத்தில் தேடிய பொழுது கிடைத்த நிலவைக் குறித்து மேலே கூறிய அந்த அரிய இந்திப்பாடல் நம் இருவரின் ஜுகல்பந்திக்கு வழி வகுத்தது. https://youtu.be/bjfuQYfpwHM? si=TZECTpEoVUweCtak ​“சந்தாமாமா ஆரே ஆவா பாரே ஆவா ​​​நதியா கினாரே ஆவா l ​ஸோனா கே கடோரியா மே ​​​தூத் பாத் லே லே ஆவா ​பபுவா கே முஹுவா மே குடும் l l ​ஆவாஹூம் உதரி ஆவா ஹமாரி முண்டேர் ​​​கப்ஸே புகாரிலே பயீல் படீ தேர் l ​பயில் படீ தேர் ஹாம் பாபூ கோ லாகல் பூக் l ​​​ஐ சந்தாமாமா ​மனவா ஹமார் அப் லாகே கஹீம் ந ​​​ரஹிலே தேக் கடீ பாபூ கே பினா ​ஏக் கடீ ஹமாரா கோ லாகே ஸௌ ஜூன் றீ ​​​ஐ சந்தாமாமா ​(ஹிந்தி மொழியின் லயத்திலேயே நம் கன்னட மொழி பெயர்ப்பு அமைந்துள்ளது. கன்னடத்திலிருந்து தமிழாக்கம்) ​“ஓ சந்தா மாமா விரைந்து வா, விரைந்து வருவாய் ​​​நதிக்கரையிலே இறங்கி வருவாய் ​தங்க வட்டிலில் விரைந்து நிறைத்து பாலை அளிப்பாய் ​​​என் குழந்தையின் வாயிலே ஒரு வாயளவு அளிப்பாய் ​வானிலிருந்து இறங்கிவருவாய், நம் இல்லத்து ​​​முற்றத்திற்கு வருவாய் அப்பொழுதிலிருந்து ​அழைக்கிறேன் நீண்ட நேரமாகி விட்டது ​​​ஓ சந்தாமாமா ​வேறு எதிலும் என் மனம் இல்லை. நீ விரைந்து வருவாய் ​​​அரைநொடியும் என் குழந்தை என்னைப் பிரியான் ​ஒரு நொடி எனக்கு நூறு யுகங்கள் நீ அறிவாய் ​​​ஓ சந்தாமாமா” ​தாய் மற்றும் குழந்தையின் தொடர்பானது நாட்டைக் கடந்தது, மொழியைக் கடந்தது மற்றும் காலத்தைக் கடந்தது. தர்மத்தைக் கடந்ததும் ஆகும். எந்த தர்மத்தைச் சார்ந்த தாயாக இருப்பினும் தன் குழந்தையின் மீது அவளுக்கு இருப்பது ஒரே தர்மம்தான். அதுதான் தாய் அன்பு. தொட்டிலிலுள்ள குழந்தைக்கு தாய் பாடும் தாலாட்டுப் பாடலின் பொருள் புரியாமல் இருக்கக்கூடும். ஆனால் அந்த தாலாட்டின் பின்னால் உள்ள தாயன்புடன் கூடிய இசையின் இனிமையில் குழந்தையின் மனம் அடங்கி கலகலவென நகைத்தவாறு உறங்கி விடுகிறது. ​ஸ்ரீராமன் மற்றும் நிலவைக் குறித்த கற்பனைக் கதை ஒன்று உள்ளது. ஸ்ரீராமன் குழந்தையாக இருந்தபொழுது தாய் கௌசல்யை ஒருமுறை முழு நிலவின் இரவுப் பொழுதில் பாலை அருந்தச் செய்து கொண்டிருந்த பொழுது ஆகாயத்தில் இருந்த நிலவைக்காட்டுகிறாள். அழகிய நிலவால் ஈர்க்கப்பட்ட ஸ்ரீராமன் “அதைக் கொடு” என்று கையினால் சைகை செய்கிறான். எத்தனை கட்டாயப்படுத்திப் பாலை அருந்தச் செய்வதற்கு கௌசல்யை முயற்சித்தும் பாலை அருந்தாது அந்த நிலவே வேண்டும் என பிடிவாதம் பிடிக்கிறான். கௌசல்யை புன்முறுவலுடன் தன் குழந்தையைத் தழுவிக் கொஞ்சுகிறாள். ஆனால் ஸ்ரீராமன் அமைதியடையாமல் அழத் தொடங்குகிறான். தந்தை தசரதர் மற்றும் இரு அரசிகளான கைகேயியும் சுமித்திரையும் வந்து அமைதி படுத்த முயற்சித்தும், அழுவதை நிறுத்த வில்லை. அப்பொழுது கைகேயி ஒரு உபாயத்தை மேற்கொண்டாள். அந்தப் புரத்திற்குச் சென்று தன் கைக்கண்ணாடியைக் கொண்டு வந்து “சந்திரன் இங்குள்ளான் எடுத்துக்கொள்” என்று ஸ்ரீராமனின் கையில் அளிக்கிறாள். குழந்தை ஸ்ரீராமன் கண்ணாடியில் சந்திரனின் பிரதிபிம்பத்தைக் கண்டு, தனக்குச் சந்திரன் கிடைத்துவிட்டான் என மகிழ்ந்த அதனுடன் விளையாடுகிறான். ​இன்று ஸ்ரீ கிருஷ்ண ஜன்மாஷ்டமி. இதைப் போன்றதொரு கற்பனைக் கதையானது ஸ்ரீகிருஷ்ணரின் இளமைப்பருவத்திலும் நிகழ்கிறது. ஆகாயத்தில் உள்ள சந்திரன் தனக்கு வேண்டுமென பாலகிருஷ்ணன் பிடிவாதம் பிடித்த பொழுது, எத்தகைய விளையாட்டுப் பொருட்களை அளித்தாலும், அமைதி அடையாமல் இருந்ததால் தாய் யசோதை நீர் நிறைந்த வட்டிலைக் கொண்டு வந்து காட்டுகிறாள். “ஒரு பறவையை அனுப்பி, ஆகாயத்தில் உள்ள சந்திரனை மிகவும் முயற்சித்துப் பிடித்துத் தருவித்துள்ளேன், சரியாகக் காண்பாய், உன் சந்திரன் இங்கு உள்ளான்” என யசோதை பாலகிருஷ்ணனுக்குக் காட்டுகிறாள். இதனை அருளாளன் சூர்தாஸ் ​“அஹோ ஹரி ஆயி சந்து லை அஹோ ஹரி ​பார் பார் யௌ கஹதி ஜஸோதா” என்று தம்முடைய இந்தி மொழிக் கவிதையில் மிக அழகாக விவரித்துள்ளார். ​இவ்விதம் தாய்மார்கள் தம் குழந்தைகளை அமைதிப்படுத்துவதற்கு ஆகாயத்தில் உள்ள நிலவை நதிக்கரைக்கும், வீட்டு முற்றத்திற்கும் வருமாறு அழைத்தால் அல்லது கைக்கண்ணாடியிலோ நீர் நிறைந்த வட்டிலிலோ அதனைக் காட்டினால் அதைக் கையால் பிடிக்க விரும்பும் குழந்தைகள் வளர்ந்து விண்வெளி விஞ்ஞானிகளாகி சந்திரனின் முற்றத்தையே முற்றுகை இடும் சாகசத்தை வெளிப்படுத்தி உள்ளனர். என்றாவது ஒரு நாள் புதுமண தம்பதியினர் தேன்நிலவிற்கு (Honeymoon) நிலவை நோக்கி பயணத்தை மேற்கொண்டால் வியப்படையத் தேவையில்லை. ஸ்ரீதரளபாளு ஜகத்குரு டாக்டர் சிவமூர்த்தி சிவாசார்யா மஹாசுவாமிகள் ஸிரிகெரெ விஜயகர்நாடகா வெயில் நிலவொளி 7.9.23 தமிழாக்கம் திருமதி கல்யாணி வெங்கடராமன்