ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಜೀವನದಿಂದ ಬೇಸತ್ತು ವೈರಾಗ್ಯ ಭಾವನೆ ತಾಳಿ ದೇವರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸೊಬಗಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋದಾಗ ಅಲ್ಲಿರುವ ರುದ್ರರಮಣೀಯ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಶ್ರದ್ಧಾಳುಗಳ ಮನಸ್ಸು ಸಹಜವಾಗಿ ಆಹ್ಲಾದಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದ್ರಿಯ ಸುಖಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಭಗವದಾರಾಧನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ದೈವಗಳಿಗೆ ಮಣಿಯುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಆಸ್ತಿಕರಿಗೆ ಅದೊಂದು ಕೇವಲ ಪ್ರವಾಸವಲ್ಲ; ತಮ್ಮ ಅಂತರಂಗವನ್ನು ಶುದ್ದೀಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪಾವನ ಯಾತ್ರೆ. ಪವಿತ್ರ ನದಿಗಳ ತೀರ್ಥಸ್ನಾನದ ಉದ್ದೇಶವಾದರೂ ಅದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಕೇವಲ ತನುವನ್ನು ತೊಳೆಯುವುದಲ್ಲ; ಮನವನ್ನು ತೊಳೆಯುವುದು. ತ್ರಿಕರಣ ಶುದ್ದಿಯಿಂದ ಭಗವಂತನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾ ತನ್ನ ಒಳಗನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಥ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ತೊಂದರೆ ತಾಪತ್ರಯಗಳು ಬಂದೆರಗಿದರೂ ಅವನ್ನು ಒಂದು ತಪಸ್ಸೆಂಬಂತೆ ಸೈರಿಸಿಕೊಂಡು ಮುನ್ನಡೆಯುತ್ತಾ ಆತ್ಮೋದ್ಧಾರದ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಏರುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಯಾತ್ರೆಯ ಉದ್ದೇಶ: ದೇವರ ಸಾಕಾರ ರೂಪ ದರ್ಶನದಿಂದ ತನ್ನೊಳಗಿರುವ ನಿರಾಕರ ಆತ್ಮದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. 

ಆತ್ಮೋನ್ನತಿಯ ಸಾಧನೆ ಮಾಡುವುದು. ತಾವು ಮಾಡಿದ ಪಾಪಕೃತ್ಯಗಳಿಗೆ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಟ್ಟು, ದಾನ ಧರ್ಮ ಮಾಡಿ ಪಾಪ ಪರಿಮಾರ್ಜನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಂದರೆ ಮನದ ಮಲಿನತೆಯನ್ನು ತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೀಗಾಗಿ ಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿದೆ. ಯಾತ್ರೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಆಶಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪರಿವರ್ತನೆ. ತಾನು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪುಗಳಿಗೆ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟು ಸಾತ್ವಿಕ ಬದುಕನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಉತ್ತರದ ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿರುವವರು ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಮೇಶ್ವರಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರೆ ಬಂದರೆ, ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಮೇಶ್ವರದವರು ಉತ್ತರದ ಕಾಶಿಗೆ ಯಾತ್ರೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಕಾಶೀ ಯಾತ್ರೆಯಿರಲಿ, ರಾಮೇಶ್ವರ ಯಾತ್ರೆಯಿರಲಿ, ತಿರುಪತಿ ಯಾತ್ರೆಯಿರಲಿ ಮತ್ತಾವುದೇ ಯಾತ್ರೆಯಿರಲಿ ಎಲ್ಲವುಗಳ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಂತರಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆ. ಆದರೆ ಬರುಬರುತ್ತಾ ಈ ಯಾತ್ರೆಯು ಒಂದು ಯಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ರಿಯೆ ಮಾತ್ರ ಆಗಿ ತನ್ನ ಆಂತರಿಕ ಸತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆಗ ಅನೇಕ ಅನುಭಾವಿಗಳು ಇಂಥ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸ್ವಾರ್ಥಪೂರಿತ ಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು.

ಸುತ್ತಿ ಸುತ್ತಿ ಬಂದಡಿಲ್ಲ ಲಕ್ಷ ಗಂಗೆ ಮಿಂದಡಿಲ್ಲ 
ತುಟ್ಟತುದಿಯ ಮೇರು ಗಿರಿಯ ಮೆಟ್ಟಿ ಕೂಗಿದಡಿಲ್ಲ!

ಮನದ ಮೈಲಿಗೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಪುಣ್ಯಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದೆವೆಂದು ಬೀಗುವ ಡಾಂಭಿಕ ಜನರನ್ನು ಕಂಡು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಹೀಗೆ ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ:

ತೊರೆಯ ಮೀವ ಅಣ್ಣಗಳಿರಾ, 
ತೊರೆಯ ಮೀವ ಸ್ವಾಮಿಗಳಿರಾ 
ತೊರೆಯಿಂ ಭೋ ಪರಸತಿ ಪರಧನದಾಮಿಶವ ತೊರೆಯಿಂ ಭೋ

ಕಾಮ-ಕ್ರೋಧ-ಲೋಭ-ಮದ-ಮತ್ಸರಾದಿ ದುರ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಮನದಲ್ಲಿ ಇಂಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಏಳುವ ಅಂತಹ ಡಾಂಭಿಕ ಭಕ್ತರು ಮೀನುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲು ದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂಚುಹಾಕಿ ಮೌನಮುದ್ರೆ ಧರಿಸಿ ನಿಂತಿರುವ ಬಕಪಕ್ಷಿಗಳಂತೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಮೀಂಬುಲಿಗನ ಹಕ್ಕಿಯಂತೆ ನೀರ ತಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದು 
ಮೂಗ ಹಿಡಿದು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುವಿರಯ್ಯಾ

ಗಂಗಾನದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗೆದ್ದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೈಲಿಗೆ ಕಳೆದು ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದ್ದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ಆತ್ಮಾವಲೋಕನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮನಸ್ಸಿನ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡು, ಅವುಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲ ನಿಜವಾದ ಭಕ್ತನ ಅಂಗಣವೇ ವಾರಾಣಸಿ, ಅವನು ವಾಸವಾಗಿರುವ ತಾಣದಲ್ಲಿಯೇ "ಅಷ್ಟಾಷಷ್ಠಿ ತೀರ್ಥಂಗಳು" ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು.

ಈಗೀಗ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ "ಯಾತ್ರೆ"ಗಳದೇ ಸುದ್ದಿ. ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದವರು ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಚುನಾವಣಾ ಪೂರ್ವ ಯಾತ್ರೆ ಹೊರಟಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಹೆಸರುಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣ ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಚುನಾವಣೆ! ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಆತ್ಮೋದ್ಧಾರದ ಉನ್ನತ ಉದ್ದೇಶವಿದ್ದರೆ ಈ ಯಾತ್ರೆಗಳು ಮತದಾರರಿಗೆ ಗಾಳ ಹಾಕುವ ಯಾತ್ರೆಗಳು. ಚುನಾವಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಕೈಗೊಳ್ಳುವ ಈ "ಯಾತ್ರೆ"ಗಳಲ್ಲಿ "ಯಾತ್ರೆ" ಎಂಬ ಪವಿತ್ರ ಕಲ್ಪನೆಯ ದುರ್ಬಳಕೆ ಆಗುತ್ತಿದೆ. ಯಾತ್ರೆಯ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೇ ಕೊಡಲಿ ಪೆಟ್ಟು ಬೀಳುತ್ತಿದೆ. ಒಂದು ಪಕ್ಷದವರು ಮತ್ತೊಂದು ಪಕ್ಷದ ಮೇಲೆ ದ್ವೇಷ ಸಾಧಿಸುತ್ತಾ ಹೊರಟಿದ್ದಾರೆ.

ಒಂದು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಡಾಂಭಿಕ ಭಕ್ತನೊಬ್ಬ ಶಿವನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯಲು ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗಿ ಗಂಗಾನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡತೊಡಗಿದ. ಅವನಿಗಾಗದ ಇನ್ನೊಬ್ಬನೂ ಸಹ ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗಿ ಗಂಗಾನದಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ದಡದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡತೊಡಗಿದ. ಬೋಳೆ ಶಂಕರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ನಿನಗೇನು ಬೇಕು ಕೇಳು ಎಂದ. ಇನ್ನೊಂದು ದಡದಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ತನ್ನ ವೈರಿಯು ತಾನು ಕೇಳಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಜಾಸ್ತಿ ಕೇಳಬಹುದು ಎಂಬ ಈರ್ಷೆಯಿಂದ ಅವನು ಏನು ಕೇಳುತ್ತಾನೋ ಅದರ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ತನಗೆ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಶಿವ "ತಥಾಸ್ತು" ಎಂದು ಇನ್ನೊಂದು ದಡದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗಿ "ನಿನಗೇನು ಬೇಕು ಕೇಳು" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ತನಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಕೊಡಲು ಆಚೆ ದಡದಲ್ಲಿದ್ದ ತನ್ನ ವೈರಿಯು ಕೇಳಿದ್ದಾನೆಂದು ತಿಳಿದು "ಹಾಗಾದರೆ ನನ್ನ ಒಂದು ಕಣ್ಣನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸು” ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. "ನನ್ನದು ಒಂದು ಕಣ್ಣು ಹೋದರೂ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ; ನನ್ನ ವೈರಿಯ ಎರಡೂ ಕಣ್ಣು ಹೋಗಲಿ" ಎಂಬಂತಹ ಸೇಡಿನ ಭಾವನೆಯೇ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಈ ಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿದೆ. 

ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಚುನಾವಣಾ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ "ದಿಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರೆ"ಯ ಉದ್ದೇಶ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ವರಿಷ್ಠರನ್ನು ಓಲೈಸಿ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿ ಟಿಕೆಟ್ ಗಿಟ್ಟಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಶಿಷ್ಯರು ಮಠದ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಹತ್ತಿರ ಬರುವುದೂ ಇದೇ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ. ಇಡೀ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಈ ರಾಜಕೀಯ ಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಉದ್ದೇಶವಾವುದೂ ಇಲ್ಲ. "ಅಧಿಕಾರ ಹಿಡಿಯುವ" ವ್ಯಾವಹಾರಿಕತೆ ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಮತದಾರರ ಹತ್ತಿರ ರಾಜಕೀಯ ಧುರೀಣರು ಹೋಗುವುದು ತಪ್ಪೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಗೆಲ್ಲಿಸಿದರೆ ನಾಡಿನ ಜನರ ಒಳಿತಿಗಾಗಿ ತಾವೇನು ಮಾಡಲು ಸಿದ್ದ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕೇ ಹೊರತು ಇನ್ನೊಂದು ಪಕ್ಷದವರನ್ನು ಮನಸ್ವೀ ನಿಂದಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.

ಯಾತ್ರೆ ಬೇರೆ, ಪ್ರವಾಸ ಬೇರೆ. ಪ್ರವಾಸ ಲೌಕಿಕ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಸುವ ಸುತ್ತಾಟವಷ್ಟೇ. ಯಾತ್ರೆ ಎಂಬುದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಉನ್ನತ ಉದ್ದೇಶಗಳುಳ್ಳ ಪಯಣ. ಆದರೆ ಈಗ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಬಹುತೇಕ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಹಸಿವು ಇದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ತುಂಬಾ ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಓದಿದ ಒಂದು ಸುದ್ದಿ. ಒಬ್ಬ ಅಯ್ಯಪ್ಪಸ್ವಾಮಿ ಭಕ್ತ ಕಾಲು ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಶಬರಿಮಲೈಗೆ ಹೋದ. ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಬೆಟ್ಟವನ್ನೂ ಏರಿ ದರ್ಶನ ಪಡೆದ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಆತ ತಿಂಗಳುಗಟ್ಟಲೆ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಚಟಗಳನ್ನೂ ಸುಖಗಳನ್ನೂ ತ್ಯಜಿಸಿ ಅದೊಂದು ವ್ರತವೆಂಬಂತೆ ಸಾತ್ವಿಕ ಜೀವನ ನಡೆಸಿದ್ದ. ಮೆತ್ತನೆಯ ಹಾಸಿಗೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಚಾಪೆಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗುತ್ತಿದ್ದ. ಆದರೆ ಆತ ಶಬರಿಮಲೆ ಯಾತ್ರೆಯಿಂದ ವಾಪಾಸಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಲೆಯ ಕೇಸೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿ ಜೈಲು ಸೇರಿದ. ಕೊಲೆಗಾಗಿ ಬಳಸಿದ ಚೂರಿಯು ಆತ ಅಯ್ಯಪ್ಪಸ್ವಾಮಿ ದರ್ಶನದ ನಂತರ ಶಬರಿಮಲೆಯಲ್ಲೇ ಖರೀದಿಸಿದ್ದು ಎಂಬ ಸಂಗತಿ ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ ಬಯಲಾಗಿತ್ತು. ಮನುಷ್ಯನ ಕೆಟ್ಟ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೇವಲ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯಿಂದ ಬದಲಾಗದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆ ನಿದರ್ಶನ ಬೇಕೆ?

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 4.1.2018