"ಸಾಹಿತ್ಯ-ಸಂಗೀತ-ಕಲಾವಿಹೀನಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪಶುಃ ಪುಚ್ಛವಿಶಾಣಹೀನಃ" (ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಜ್ಞಾನ ಇಲ್ಲದವನು ಕೋಡು-ಬಾಲ ಇಲ್ಲದ ಪಶುವಿಗೆ ಸಮಾನ) ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸೂಕ್ತಿಯೊಂದು ಇದೆ. ಕೊಂಬು ಬಾಲ ಇಲ್ಲದ ಪಶುವು ನೋಡಲು ಹೇಗೆ ಸುಂದರವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲವೋ ಹಾಗೆ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಷ್ಟೇ ಸುಂದರಕಾಯನಾಗಿದ್ದರೂ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದವನಾಗಿದ್ದರೆ ಶೋಭಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಧ್ವನಿ ಇದರಲ್ಲಿದೆ. ಪಶುಗಳಿಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲೆಯನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸುವ ಕ್ಷಮತೆ ಇಲ್ಲದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೇಳಿ ಅನಂದಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ತೊಟ್ಟಿಲಲ್ಲಿರುವ ಮಗುವಿಗೆ ತಾಯಿಯು ಜೋ ಜೋ ಎಂದು ಹಾಡುವ ಜೋಗುಳ ಅರ್ಥವಾಗದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಆ ಜೋಗಳದ ಹಿಂದಿರುವ ಮಾತೃವಾತ್ಸಲ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಾದಮಾಧುರ್ಯಕ್ಕೆ ಮಗುವು ಮನಸೋತು ಕಿಲಕಿಲನೆ ನಗುತ್ತಾ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಪುಂಗಿಯ ನಿನಾದಕ್ಕೆ ವಿಷಜಂತುವಾದ ನಾಗರ ಹಾವೂ ಸಹ ಹೆಡೆ ಎತ್ತಿ ತಲೆದೂಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡೇ "ಶಿಶುರ್ವೇತ್ತಿ ಪಶುರ್ವೇತ್ತಿ ವೇತ್ತಿ ಗಾನರಸಂ ಫಣಿಃ” ಎಂದು ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸೂಕ್ತಿ ವರ್ಣನೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಕಲಿಸುವಂತಾಗಬೇಕು. ಪರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಕಂಡಂತೆ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುವ ಮಕ್ಕಳ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಂಗೀತದ ವಾದ್ಯ ಇರುತ್ತದೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮನಸೋತ ಇಂದಿನ ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಹಿರಿದಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವಾಗಿ ಸಾಗಿಬಂದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ಕಲಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಂಡುಬರುವ ಅವಜ್ಞೆ ತೀರಾ ವಿಷಾದನೀಯ. ಸಂಗೀತವು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮಾನಸಿ ಶಿಸ್ತನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನೂ ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಯುವವರು ಸ್ವರಗಳನ್ನು ತಪ್ಪು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಚ್ಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಉಚ್ಚರಿಸುವ ಸ್ವರ ಮಂದ್ರವೋ, ಮಧ್ಯಮವೋ ತಾರಕವೋ ಎಂಬ ಸ್ಥಾಯಿಯ ಪರಿಜ್ಞಾನ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ವಿಭಿನ್ನ ಸ್ತರದ ಏಳೇ ಏಳು ಸ್ವರಗಳು ಇಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಅವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಕ್ಷಮತೆ ಸಂಗೀತ ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದವನಿಗೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಷಡ್ಜ  ಯಾವುದು, ಪಂಚಮ ಯಾವುದು ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವುದು ಸಂಗೀತದ ಪರಿಚಯ ಇರುವವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ. ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಸಪ್ತಸ್ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಯೂ ಇದು ಯಾವ ಸ್ವರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಸಂಗೀತ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಸುವಾಗ ಶಬ್ದ ಮತ್ತು ಸ್ವರದ ವ್ಯತ್ಯಾಸ, ಸ್ವರಗಳಲ್ಲಿಯೇ ವಿಭಿನ್ನ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲ ಕ್ಷಮತೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಗೀತ ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದವನು "ಸ" ಎಂದು ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಮಾಡಿದರೂ ಅದು ಶಬ್ದದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ "ಸ" ಆಗಿರುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಸ್ವರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ "ಸ" ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.

ವಿಭಿನ್ನ ಭಾಷೆಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸ್ವರಗಳೇ ಬೇರೆ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸ್ವರಗಳೇ ಬೇರೆ. ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ಏಳೇ ಏಳು ಸ್ವರ, ವರ್ಣಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸ್ವರ/ವ್ಯಂಜನಗಳ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಶಬ್ದಗಳು ಪದಗಳಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡು ಭಾಷೆಗಳಾದರೆ ಆ ಎಲ್ಲ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಏಳೇ ಏಳು ಸ್ವರಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೀಕರಿಸಿ ಕಿವಿಗೆ ಇಂಪಾಗಿ ಉಚ್ಚರಿಸುವುದೇ ಸಂಗೀತ. ಶಬ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವರಕ್ಕೂ ಬಹಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಸ್ವರವೂ ಒಂದು ಶಬ್ದವೇ ಆದರೂ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಆಯಾಮವಿರುತ್ತದೆ. ಆನೆಯ ಘೀಳು, ಸಿಂಹದ ಗರ್ಜನೆ, ಗಂಟೆಯ ನಿನಾದ, ಪಶುಗಳ ಕೂಗು, ಹಕ್ಕಿ-ಪಕ್ಷಿಗಳ ಕಲರವ ಎಲ್ಲವೂ ಶಬ್ದವೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳ ಭಿನ್ನತೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುಲಭವಾಗಿ ಗ್ರಾಹ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸಂಗೀತದ ಸ್ವರಗಳು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭಗ್ರಾಹ್ಯವಲ್ಲ. ಶಬ್ದ ಎಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿ. ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅದು ಸ್ವರವಾಗಿ (musical note) ಪರಿಣಮಿಸಿದರೆ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಅದು ಪದವಾಗಿ (word) ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ವರಗಳ ಸಮುಚ್ಚಯವೇ ರಾಗ. ಒಂದು ರಾಗದ ಸ್ವರಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರೊಂದು ಸ್ವರ ಕೇಳಿಸಿದರೆ ಅದೇ ಅಪಸ್ವರ, ಅಪಸ್ವರ ಕೇಳಿ ಬಂದಾಗ ಸಂಗೀತ ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಏನೂ ಅನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಂಗೀತ ಬಲ್ಲವರಿಗೆ ಅದು ಸೂಜಿಯಲ್ಲಿ ಚುಚ್ಚಿದಂತೆ ವೇದನೆಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆ ಎನ್ನುವುದು.

ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಭಾಷೆಯಿಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ಯಾವ ಭಾಷಿಕನಾದರೂ ಆಲಿಸಿ ಆನಂದಿಸಬಹುದು. ಭಾಷೆಯು ಹಾಗಲ್ಲ. ಮನಸ್ಸಿನ ಆಲೋಚನೆ/ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳಿಸುವಾಗ ಆ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವನಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಆ ಧ್ವನಿಯು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುವ ಅರ್ಥ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಅನ್ಯಭಾಷಿಕನಿಗೆ ಅದು ಕೇವಲ ಸದ್ದಾಗಿ ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ!

ಸಂಗೀತ ನಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ತಿರುವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಕಾಶಿಯ ಬೆನಾರಸ್ ಹಿಂದೂ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ. ಓದುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಪ್ರತಿದಿನ ಸಂಜೆ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಪಿಟೀಲು ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ವಿ.ಕೆ. ವೆಂಕಟರಾಮಾನುಜಂ ಅವರು ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಮೂಲತಃ ತಮಿಳುನಾಡಿನವರು, ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. ಮತ್ತೋರ್ವ ಅಧ್ಯಾಪಕಿ ಶ್ರೀಮತಿ ರಾಜಂ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದ ವಿದುಷಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೂ ಸಹ ಮೂಲತಃ ತಮಿಳುನಾಡಿನವರಾಗಿದ್ದು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಪಿಟೀಲು ನುಡಿಸುವ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದವರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಇಬ್ಬರು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ನಾವು ಕಲಿತದ್ದು ಬಹಳವಾಗಿದೆ. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ರ್ಯಾಂಕ್ ದೊರೆತದ್ದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಂತೋಷವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಕಳೆದ ಜೂನ್ 6 ರಂದು ನಮ್ಮ ಮಠದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಮೂಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಕೂರಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಗೀತದ ಮಹತ್ವದ ಬಗೆಗೆ ತಿಳಿಹೇಳಿ ಪಿಟೀಲು ನುಡಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದೆವು. ತ್ಯಾಗರಾಜರ ಪಂಚರತ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಲೀಲಾಜಾಲವಾಗಿ ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಮಗೆ ಈಗ ಅಭ್ಯಾಸ ತಪ್ಪಿಹೋದ ಕಾರಣ ಕೈ ಹಿಡಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೂ ಬಾಲ್ಯದ ಸಂಸ್ಕಾರ ಎಲ್ಲಿ ಹೋದೀತು! ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು ನುಡಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಬಾಲ್ಯದ ಸಂಗೀತ ಪುಸ್ತಕದ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣುಹಾಯಿಸಿದಾಗ ಅಚ್ಚರಿ ಕಾದಿತ್ತು. ನಾವು ಪಿಟೀಲು ಕಲಿಯಲು ಆರಂಭ ಮಾಡಿದ ದಿನಾಂಕ 58 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅದೇ ಜೂನ್ 6 ಆಗಿತ್ತು (6.6.1960)! ಬಾಲ್ಯದ ನೆನಪುಗಳ ಸುರಳಿ ಬಿಚ್ಚತೊಡಗಿತು:

ನಮಗೆ ಪಿಟೀಲು ನುಡಿಸುವ ಆಸಕ್ತಿ ಗರಿಗೆದರಿದ್ದು ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ತಂತಿವಾದ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಭಿಕ್ಷುಕನನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ಅವನ ಹಾಗೆಯೇ ತೆಂಗಿನ ಚಿಪ್ಪಿಗೆ ತಂತಿಯನ್ನು ಬಿಗಿದು ನುಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದು ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ವಿಷಯ ಸಮೀಪದ ಹಳ್ಳಿಗೆ ದಯಮಾಡಿಸಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಗುರುವರ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಶಿವಕುಮಾರ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರ ಮುಂದೆ ಸಮಾರಂಭದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದಾಗ ಊರ ಹಿರಿಯರಿಂದ ತಿಳಿದು ಮುಗುಳ್ನಕ್ಕರು. ನುಡಿಸುವರಾರೂ ಇಲ್ಲದೆ ಮಠದಲ್ಲಿ ಅನಾಥವಾಗಿದ್ದ ಪಿಟೀಲನ್ನು ಅವರು ಮಾರನೆಯ ದಿನವೇ ನಮಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದರು. ಆ ಪಿಟೀಲಿನ ತಂತಿಗಳೇ ಮುಂದೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಈ ಮಠಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದು ಅವರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ಬಹಳ ಹಿಂದೆ ಇದೇ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ನೆನಪು.

ನಮ್ಮ ಪರಮಾರಾಧ್ಯ ಗುರುವರ್ಯರಿಂದ ಪಿಟೀಲು ಬಂದ ಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮದ ತಂದೆ ಈಶ್ವರಯ್ಯನವರು ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ಸರಕಾರಿ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ಪಿಟೀಲು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ತುಳಜಾ ಭವಾನಿ ಕೇರಿಯ ಮನೆಯೊಂದರ ಮಹಡಿಯ ಮೇಲೆ ವಿದ್ವಾನ್ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಪಿಟೀಲು ಕಲಿಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಸ್.ಬಂಗಾರಪ್ಪನವರೂ ಸಹ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಯಲು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ಲಾಯರ್ ಆಗಿದ್ದ ಅವರು ನಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಯ ಸಹಪಾಠಿ! ಸಮೀಪದ ತೆವರ ಚಟ್ನಹಳ್ಳಿಯ ನಂಟರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ವಾಸ್ತವ್ಯ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಪ್ರತಿದಿನ ಶಿವಮೊಗ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಶಾಲೆ ಮುಗಿದ ನಂತರ ಸಂಜೆ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಿ ಹಿಂದಿರುಗುವುದು ದೈನಂದಿನ ದಿನಚರಿ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಸೈಕಲ್ ಕೊಡಿಸಿದ್ದರು. ಒಂದು ದಿನ ಸಂಬಂಧಿಕರ ಮನೆಯವರು ಏತಕ್ಕೋ ನಮ್ಮ ಸೈಕಲ್ ಬೇಕೆಂದು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆದಕಾರಣ ಆ ದಿನ ಸಂಜೆ ಸಂಗೀತ ಪಾಠಕ್ಕೆ ಹೋಗಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕಾಲು ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದವರು ಯಾರೋ ನೋಡಿ ಸಹಜವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮದ ತಂದೆಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಎಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗ ಎಂದು ಕೇಳಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಅವರು ಆ ಶನಿವಾರ ಊರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ ರೌದ್ರಾವತಾರ ತಾಳಿ ವಿಚಾರಣೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಏಕೆ ಸೈಕಲ್ ಕೊಟ್ಟೆ? ಸಂಗೀತ ತರಗತಿಗೆ ಏಕೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ? ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ವಿಧಿಸಿದ ಶಿಕ್ಷೆ: ಸೈಕಲ್ ಅನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಟ್ಟು ಕಾಲುನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಊರಿನಿಂದ ಶಿವಮೊಗ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬಸ್ ಹತ್ತಕೂಡದು. ನಡೆದೇ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂದು ಕಟ್ಟಪ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಸೂಗೂರಿನಿಂದ ಶಿವಮೊಗ್ಗಕ್ಕೆ 8 ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರ. ಸೋಮವಾರ ಬೆಳಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ "ದಂಡಿಯಾತ್ರೆ" ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಒಂದೆರಡು ಕಿ.ಮೀ. ದೂರ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಅಳುತ್ತಾ ನಡೆದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ನಮ್ಮನ್ನು ಊರ ಹಿರಿಯರೊಬ್ಬರಾದ ಈಶ್ವರಪ್ಪ ನೋಡಿದರು. ಶಿವಮೊಗ್ಗಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯಾರ್ಥ ಹೊರಟಿದ್ದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸೈಕಲ್ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಹತ್ತಲು ಹೇಳಿದರು. ನಾವು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲವಾದರೂ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಹತ್ತಿಸಿಕೊಂಡು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ತಲುಪಿಸಿದರು. ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಚಟ್ನಹಳ್ಳಿ ಬಂಧುಗಳ ಮನೆಯಿಂದ ಶಿವಮೊಗ್ಗಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಯಿತು. ಸಂಬಂಧಿಕರ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವುದು ಬೇಡ ಎಂದು ಶಿವಮೊಗ್ಗದಲ್ಲಿಯೇ ರೂಂ ಮಾಡಿ ಕೊಟ್ಟರು. ಊರಿಂದ ಸೈಕಲ್ ಸಹ ಬಂದಿತು. ಶಾಲಾ ತರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಪಾಠಗಳು ಸಾಂಗವಾಗಿ ಸಾಗಿದವು.

ಬೆಂಗಳೂರು ಆಕಾಶವಾಣಿ ಕೇಂದ್ರದವರು ಪ್ರತಿದಿನ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 2 ಗಂಟೆಗೆ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಮಕ್ಕಳ ಆ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಕೇಳುವಂತೆ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.. ಅದೂ ಸಹ ಟೈಂ ಟೇಬಲ್ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀರಿಯಡ್ ಆಗಿರುತ್ತಿತ್ತು! ಒಮ್ಮೆ ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ದೇಶೀಯ ವಿದ್ಯಾಶಾಲೆಯಲ್ಲಿಪ್ರತಿಭಾವಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಲು ಬೆಂಗಳೂರು ಆಕಾಶವಾಣಿಯವರು ಏರ್ಪಾಡು ಮಾಡಿದ್ದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಪಿಟೀಲು ನುಡಿಸಲು ನಮ್ಮ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ದಿನ ಶಾಲೆಗೆ ರಜೆ ಇತ್ತು. ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಕೇಳಲು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಕೇಳೋಣವೆಂದು ಪಕ್ಕದ ಮನೆಗೆ ಹೋದರೆ ಅವರು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ತುಂಬಾ ನಿರಾಸೆಯುಂಟಾಯಿತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ SSLC ಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದಾಗ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮದ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಇಬ್ಬರು ಆತ್ಮೀಯ ಸ್ನೇಹಿತರು (ಊರಿನ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಅವರಿಬ್ಬರ ಹೆಸರೂ ಈಶ್ವರಪ್ಪ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ಆಗ ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಒಂದು ಬುಷ್ ರೇಡಿಯೋ ಖರೀದಿಸಿ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು! ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹಿಂದೆ ಇಂತಹ ಅನೇಕರ ಪಾತ್ರವಿರುತ್ತದೆ. ಅವರನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸ್ಮರಿಸಿದರೂ ಸಾಲದು.

ನೆನಪುಗಳೇ ಹೀಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಾಗಲೆಲ್ಲಾ ನುಗ್ಗಿ ಬರುತ್ತವೆ! ಬಾಲ್ಯದ ನೆನಪುಗಳಂತೂ ಅಜಂತದ ಸುಂದರ ಚಿತ್ತಾರಗಳೇ ಸರಿ! ಅವು ಯಾವ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಮಾಸಲಾಗದ ಬಣ್ಣದ ಭಿತ್ತಿಚಿತ್ರಗಳು!

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 5.7.2018