ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನವು ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಸುವರ್ಣಯುಗ, ಬಸವಣ್ಣನವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಳವಳಿ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆಸುವಂತಹುದಾಗಿದೆ. ಅದೊಂದು ಸಮಷ್ಟಿ ಹೋರಾಟ. ಜಾತಿ-ಮತ-ಪಂಥಗಳ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಮೇಲು-ಕೀಳೆಂಬ ತರತಮ ಭಾವವಿಲ್ಲದೆ ಸಮಾನತೆಯ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ಆದರ್ಶ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣದತ್ತ ಅಡಿ ಇಟ್ಟ ದಿಟ್ಟ ಹೆಜ್ಜೆ. ಬಸವಾದಿ ಶರಣರ ಈ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ತಾತ್ವಿಕ ನೆಲೆಗಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸಿದವರು ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವನ್ನು ಕುರಿತು ಮುಖ್ಯವಾದ ಎರಡು ಚಿಂತನೆಧಾರೆಗಳು ಇವೆ: ಒಂದು ಹರಿಹರನ ವಿಚಾರಧಾರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾಮರಸನ ವಿಚಾರ ಧಾರೆ.

ಹರಿಹರ ಚಿತ್ರಿಸುವ ಅಲ್ಲಮ ಈ ನೆಲದ ಎಲ್ಲ ರಾಗಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತು ಹುಟ್ಟಿದವನು. ಅನುಪಮ ಚೆಲುವೆ, ಕಾಮಲತೆಯಲ್ಲಿ ಅನುರಕ್ತನಾಗಿ, ಅವಳ ಅಕಾಲ ಮರಣದಿಂದ ದುಃಖಿತನಾಗಿ ದಿಕ್ಕು ದೆಸೆಯಿಲ್ಲದೆ ಅಲೆದು ಗುಹೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಮುಖಿಯಾಗಿ ಅನಿಮಿಷರಿಂದ ದೀಕ್ಷೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಚಾಮರಸನ ಪ್ರಕಾರ ಅಲ್ಲಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾನವನಲ್ಲ ಅವನೊಬ್ಬ ಮಹಾ ಮಾನವ. ಮಾಯಾದೇವಿಯ ಬೆಡಗು ಬಿನ್ನಾಣಗಳಿಗೆ ಬಗ್ಗದ ಮಾಯಾ ಕೋಲಾಹಲ. ಅವನು ದಿವ್ಯ ತೇಜೋ ವ್ಯೋಮ ಮೂರುತಿ, ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಗುರು ಗುಹೇಶ್ವರ ಲಿಂಗ!

ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಬರುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಿದ್ಧ ಸಾಧಕರನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತಾನೆ. "ದಿವ್ಯ ತೇಜೋ ವ್ಯೋಮ್ ಮೂರುತಿ"ಯಾದ ಪ್ರಭು ಅಲ್ಲಮ ಗೋರಕ್ಷನೆಂಬ ಸಾಧಕನನ್ನು ಸಂಧಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಚಾಮರಸ ಕವಿಯು ತನ್ನ "ಪ್ರಭುಲಿಂಗಲೀಲೆ"ಯಲ್ಲಿ ಮನೋಹರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಗೋರಕ್ಷ ತನ್ನ ಅವಿರತ ಸಾಧನೆಯಿಂದ ಶರೀರವನ್ನ ವಜ್ರಕಾಯವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅಲ್ಲಮನ ಕೈಗೆ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ತನ್ನನ್ನು ಹೊಡೆಯಲು ಆತ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಹೊಡೆದಾಗ ಖಟಿಲ್ ಖಟಿಲ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದ ಬರುತ್ತದೆಯೇ ವಿನಾ ಗೋರಕ್ಷನ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಗಾಯವೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ನೆತ್ತರೂ ಹರಿಯುವುದಿಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಾಧನೆಯೆಂಬಂತೆ ಬೀಗುತ್ತಿದ್ದ ಗೋರಕ್ಷನಿಗೆ ಅಲ್ಲಮ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ ತನ್ನ ಮೈಯನ್ನು ಸೀಳಿಹಾಕಲು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗಿ ಬಂತಲ್ಲಾ ಎಂದು ನೊಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಗೋರಕ್ಷನು ಖಡ್ಗದಿಂದ ಅಲ್ಲಮನ ಶರೀರಕ್ಕೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಆಶ್ಚರ್ಯದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಬಲವಾಗಿ ಬೀಸಿದ ಖಡ್ಗಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲಮನ ಕಾಯ ಸಿಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ; ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಸಿದಂತಾಗಿ ಗೋರಕ್ಷ ಮುಗ್ಗರಿಸುತ್ತಾನೆ - "ಸಪ್ಪುಳಾಗದು ಕೈದುವಾನದು!". ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅಲ್ಲಮನದು "ವ್ಯೋಮಕಾಯ"ವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಚಾಮರಸ, ಕವಿಯು ಪವಾಡ ಸದೃಶ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಯೋಗ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಯೋಗ ಸಿದ್ಧಿಗಳು ಲಭಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರೂ ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ವಿಚಾರವಂತರು ನಂಬದ ಪವಾಡವೆನಿಸಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಬೇರೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿವೇಚನೆ ಮಾಡಲೂ ಬರುತ್ತದೆ.

ಅಲ್ಲಮನ ಶರೀರವಷ್ಟೇ ವ್ಯೋಮ ಕಾಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವನ ಮನಸೂ ಸಹ ವ್ಯೋಮ ಸಮಾನವಾಗಿತ್ತು. ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸು ವ್ಯೋಮಸಮಾನವಾದಾಗ ಜೀವನದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದೊದಗುವ ಅನುವು ಆಪತ್ತುಗಳು ಕಾಡಲಾರವು. ಮನಸ್ಸು ಸಾಗರದ ಹಾಗೆ. ಮೇಲೆ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೇ ಏರಿಳಿತಗಳು, ಆರ್ಭಟಗಳು ಇದ್ದರೂ ಸಾಗರದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶಾಂತಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೋಲಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸೂ ಸಹ ಹಾಗೆಯೇ, ಮೇಲು ಪದರದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ತವಕ ತಲ್ಲಣಗಳಿದ್ದರೂ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಶಾಂತ ಸಾಗರವಿದ್ದಂತೆ. ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಸು ಹಾಗೆ ಆಗಲು ಸಾಧ್ಯ, ಆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮನಸ್ಸಿಗಿದೆ. ಎಷ್ಟೇ ಹೊಡೆತಗಳು ಬಿದ್ದರೂ ಆಘಾತವಾಗದಂತೆ, ಘಾಸಿಯಾಗದಂತೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಃಸ್ತರಂಗ ಸಾಗರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ ನಿರ್ವಹಣೆ (Stress Management).

ಅನುಭವ ಮಂಟಪದ ಶೂನ್ಯ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಅಲ್ಲಮ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಅನೇಕ ಸಾಧಕರಿಗೆ, ಶರಣರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಮ ಏರಿ ಕುಳಿತ ಆ ಶೂನ್ಯ ಸಿಂಹಾಸನ ಕಠಿಣ ಸಾಧನೆಯಿಂದ ಏರಿದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಔನ್ನತ್ಯವೇ ಹೊರತು ಬೆಳ್ಳಿ ಬಂಗಾರದಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಭೌತಿಕ ಸಿಂಹಾಸನವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಿದ್ದರಾಮ, ಬಸವಣ್ಣ, ಮುಕ್ತಾಯಿ, ಮಹದೇವಿಯಕ್ಕೆ ಹೀಗೆ ತನ್ನ ಪರಿಧಿಯೊಳಗೆ ಬಂದ ಸಾಧಕ-ಸಾಧಕಿಯರೆಲ್ಲರೂ ಹೊಸ ಹೊಳಪಿನಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸಲು ಅಲ್ಲಮ ಕಾರಣನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಮನುಷ್ಯನ ಹೃದಯ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಯಲ್ಲ; ಭಾವನೆಗಳ ಮಹಾಪೂರ. ಅವುಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನವೇ ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ಸಾಧನೆ. ಆ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ದಿ ಪಡೆದವರೂ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಎಂತಹ ಮೋಹಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಲ್ಲರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಅಜಗಣ್ಣ-ಮುಕ್ತಾಯಕ್ಕಗಳ ಪ್ರಸಂಗ ಸಾಕ್ಷಿ, ತಾತ್ವಿಕ ಬದುಕಿಗೆ ಹಿಡಿದ ಕನ್ನಡಿ ಅದು. ಅಣ್ಣ ಅಜಗಣ್ಣನ ಶವದ ಮುಂದೆ ಕುಳಿತು ಅಳುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾಶರಣೆ ಮುಕ್ತಾಯಕ್ಕಳನ್ನು ಅನುಭಾವಿ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ:

ಅಂಗೈಯೊಳಗೊಂದು ಅರಳ್ದ ತಲೆಯ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು 
ಕಂಗಳ ಮುತ್ತ ಪವಣಿಸುವಾಕೆ ನೀನಾರು ಹೇಳಾ? 
ಸಂದ ಸಂಪಿಗೆಯರಳ ತುಂಬಿ ಬಂದುಂಬ ಭೇದವನರಿಯದೆ 
ಹಂಬಲಿಸುವ ಪರಿತಾಪವೇನು ಹೇಳಾ? 
ಒಂದೆಂಬೆನೆ ಎರಡಾಗಿದೆ, ಎರಡೆಂಬೆನೆ ಒಂದಾಗಿದೆ 
ಅರಿವಿನೊಳಗಣ ಮರಹಿದೇನು ಹೇಳಾ? 
ದುಃಖವಿಲ್ಲದ ಅಕ್ಕೆ, ಅಕ್ಕೆಯಿಲ್ಲದ ಅನುತಾಪ 
ನಮ್ಮ ಗುಹೇಶ್ವರಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ತೋರುತ್ತಿದೆ 
ನೀನಾರೆಂದು ಹೇಳಾ ಎಲೆ ಅವ್ವಾ?

ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣ ಮನೆಯೊಳಗೆ ಬರುವಾಗ "ಧಡ್‌" ಎಂದು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಹಣೆ ಬಡಿದು ನೋಡು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಬಾಗಿಲ ಹೊಸ್ತಿಲಲ್ಲಿ ಸತ್ತು ಬಿದ್ದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಘಾಸಿಗೊಂಡ ತಂಗಿ ಮುಕ್ತಾಯಕ್ಕ, ರಕ್ತಸಿಕ್ತವಾದ ತನ್ನಣ್ಣನ ತಲೆಯನ್ನು ತೊಡೆಯ ಮೇಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ನೇವರಿಸುತ್ತಾ ದುಃಖ ಉಮ್ಮಳಿಸಿ ಭಾವುಕಳಾಗಿ ಅಳುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು ಆಗಮಿಸಿದ ಮಹಾನುಭಾವಿ ಅಲ್ಲಮನಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಕ್ಕನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಣ್ಣೀರಿನ ಹನಿಗಳು ಮುತ್ತಿನ ಸರಮಾಲೆಯಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಅಣ್ಣ-ತಂಗಿಯರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲ ಅಲ್ಲಮ ಅವರಿಬ್ಬರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸಂಪಿಗೆಯ ಹೂವು ಮತ್ತು ದುಂಬಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಕ್ತಾಯಿ ಸಂಪಿಗೆಯ ಹೂವಾದರೆ, ಅಜಗಣ್ಣ ಅದರ ಬಳಿ ಸಾರಿ ಬಂದ ದುಂಬಿ. ಒಂದೇ ಒಡಲಿನಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ಎರಡು ದೇಹ (ಒಂದೆಂಬೆನೆ ಎರಡಾಗಿದೆ). ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರದು ದೂರದಿಂದಲೇ ಸೂಸುವ ಸಂಪಿಗೆಯ ಸೌಗಂಧದ ಕಂಪಿನಂತಾದರೆ, ಮತ್ತೊಬ್ಬರದು ಕರ್ಣಾನಂದಕರವಾದ ದುಂಬಿಯ ಝೇಂಕಾರದ ನಾದ ಮಾಧುರ್ಯದಂತೆ! ಹೂ ಬೇರೆ, ದುಂಬಿ ಬೇರೆ. ಆದರೆ ಹೂವಿನ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಒಂದಾಗಿ ಮೈಮರೆತು ಮಧುವನೀಂಟುವ ದುಂಬಿಯಂತೆ ಅವರಿಬ್ಬರ ದೇಹ ಎರಡಾದರೂ ಆತ್ಮ ಒಂದು (ಎರಡೆಂಬೆನೆ ಒಂದಾಗಿದೆ). ಅವರಿಬ್ಬರ ಮಧ್ಯೆ ಇದ್ದ ಆಕರ್ಷಣೆ ಗಾಢವಾದ ಸೋದರತೆಯ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಯ, ನಿರ್ವ್ಯಾಜ ಪ್ರೀತಿಯ ಪರಿಮಳ ತಂಗಿಯ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಕರಂದವನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸಿದ ಅಜಗಣ್ಣ ಈಗ ಅಗಲಿ ಹೋಗಿದ್ದಾನೆ. ಮುಸ್ಸಂಜೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರಿಹೋದ ದುಂಬಿಯಂತೆ! ಅಣ್ಣನ ಅಗಲಿಕೆಯ ಪರಿತಾಪದಿಂದ ಮುದುಡಿದ ಹೂವಿನಂತಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಮುಕ್ತಾಯಿ! ತಾನು ಬೇರೆಯಲ್ಲ ತನ್ನಣ್ಣ ಬೇರೆಯಲ್ಲ ಎಂಬ ಅನುಭಾವದ ಅರಿವು ಮುಕ್ತಾಯಿಗೆ ಇದ್ದರೂ ಕ್ಷಣಕಾಲ ಮರಹು ಆವರಿಸಿ ಲೌಕಿಕ ಭಾವನೆಗಳ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಇದನ್ನು ಮನಗಂಡ ಅಲ್ಲಮ "ನೀನಾರೆಂದು ಹೇಳಾ ಎಲೆ ಅವ್ವಾ?" ಎಂದು ಆಕೆಯನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಿನ್ನಣ್ಣನ ಚೈತನ್ಯ ನಿನ್ನಿಂದ ದೂರ ಹೋಯಿತೆಂಬ ಭ್ರಮೆ ಏಕೆ? ಹಾಗಾದರೆ ನಿನ್ನೊಳಗಿರುವ ಚೈತನ್ಯವಾವುದು? ಅದು ನಿನ್ನಣ್ಣನ ಚೈತನ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನ?

ದೇವರು ಮತ್ತು ಭಕ್ತನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಭಕ್ತನ ಮನೋಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸ್ವಾಮಿ-ಭೃತ್ಯ, ತಂದೆ-ಮಗ, ತಾಯಿ-ಮಗ, ಸತಿ-ಪತಿ, ಇತ್ಯಾದಿ ಲೌಕಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಕ್ತರು ತಾವು ನಂಬಿದ ದೈವವನ್ನು ತುಂಬಾ ಆಪ್ತವಾದ ಧಾಟಿಯಲ್ಲಿ ಅನುಸಂಧಾನಗೈಯುತ್ತಾರೆ. ದೇವರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸುವ ಅವರ ಭಕ್ತಿ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತಾನು ಭಗವಂತನಿಗೆ ಏನೂ ಕಡಿಮೆ ಇಲ್ಲವೆಂಬ ಭಾವ ಹಣಿಕಿ ಹಾಕುವುದೂ ಉಂಟು:

ನಾ ದೇವನಲ್ಲದೆ ನೀ ದೇವನೆ? 
ನೀ ದೇವನಾದಡೆ ಎನ್ನನೇಕೆ ಸಲಹೆ?

ದೇವರಿಗೆ ಹಸಿವಾದಾಗ ನಾನು ಎಡೆ ಹಿಡಿದು ಉಣಬಡಿಸುತ್ತೇನೆ. ಕುಡಿಯಲು ನೀರು ಕೊಡುತ್ತೇನೆ. ಆ ದೇವರು ದೇವರಾಗಿದ್ದರೆ ನನ್ನನ್ನೇಕೆ ಸಲಹುವುದಿಲ್ಲ?" ಎಂದು ಹೃದಯಂಗಮವಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ ಅನುಭಾವಿ ಅಲ್ಲಮ. ಇಲ್ಲಿ "ನಾನು" ಎಂಬುದು ಅಹಂಕಾರದ ಮಾತಲ್ಲ. "ತನ್ನ ತಾನರಿದು ತಾನಾರೆಂದು ತಿಳಿಯಬಲ್ಲಡೆ ತಾನೇ ದೇವ ಕಾಣಾ" ಎಂಬ ಅನುಭಾವ ಮಾತು!

ಮನುಷ್ಯ ಸರಿಯಾದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲು ಬೆಳಕು ಬೇಕು. ಹಾಗೆಯೇ ಬದುಕಿನ ದಾರಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಅರಿವಿನ ಬೆಳಕು ಬೇಕು. ಹೆಣ್ಣು, ಹೊನ್ನು, ಮಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಾಯೆಯೆಂದು ಹೀಗಳೆಯುತ್ತಾ ಬಂದ ಪರಂಪರಾಗತ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು "ಹೆಣ್ಣು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಮಣ್ಣು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಹೊನ್ನು ಮಾಯೆಯಲ್ಲ, ಮನದ ಮುಂದಣ ಆಸೆಯೇ ಮಾಯೆ ಕಾಣಾ ಗುಹೇಶ್ವರಾ” ಎಂದು ತಿಳಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಅರಿವಿನ ಬೆಳಕನ್ನು ಹೊತ್ತ ಹಣತೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಯಾಣವಾಗಿತ್ತು. "ಕಲ್ಯಾಣವೆಂಬ ಪ್ರಣತೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿರಸವೆಂಬ ತೈಲವನೆರೆದು, ಆಚಾರವೆಂಬ ಬತ್ತಿಗೆ ಬಸವಣ್ಣನೆಂಬ ಜ್ಯೋತಿಯ ಮುಟ್ಟಿಸಲು ತೊಳಗಿ ಬೆಳಗಿದ್ದಿತಯ್ಯಾ ಶಿವನ ಪ್ರಕಾಶ” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು. ಇಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ್ದು "ಆಚಾರವೆಂಬ ಬತ್ತಿ". ಅನುಭಾವಿಗಳು ಹಚ್ಚಿದ ವಿಚಾರ ಜ್ಯೋತಿಗೆ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಂಕು ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಬತ್ತಿಗೆ ಹಿಡಿದ ಮಂಕನ್ನು ತಿದ್ದಿ ತೀಡದಿದ್ದರೆ ಯಾವ ಜ್ಯೋತಿ ತಾನೆ ಬೆಳಗೀತು! ಮಾತು ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗವಾಗುವುದು ಕೇವಲ ಮಾತಿನಿಂದಲ್ಲ, "ಆಚಾರ"ದಿಂದ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ನಡೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡಾಗ!

"ಪರ ಉಪದೇಶ್ ಕುಶಲ್ ಬಹು ತೇರೇ; ಜೇ ಆಚರಹಿಂ ತೇ ನರ್ ನ ಘನೆರೇ" ಎಂದು ಗೋಸ್ವಾಮಿ ತುಲಸೀದಾಸರು ಹೇಳುವಂತೆ ಈ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಉಪದೇಶ ಮಾಡುವವರು ಬಹಳ ಜನರಿದ್ದಾರೆ; ಆದರೆ ಅದರಂತೆ ನಡೆಯುವವರು ತೀರಾ ವಿರಳ, ಉಪದೇಶದಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳದ ಉಪದೇಶಕನ ಮಾತು ಜೊಳ್ಳು. ಮಾತು ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ ನಡೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳಬೇಕು. ನಡೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ ಮನಸ್ಸು ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮನಸ್ಸು ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ ದೃಢತೆ ಬೇಕು. ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವುದು ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಎಷ್ಟು ಕಷ್ಟವೋ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಷ್ಟ ಜನಸಮುದಾಯದ ಸಮಷ್ಟಿ ಚೇತನವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು. ಹಬ್ಬ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಜಾತ್ರೆಗಳು ಇರುವುದು ಮನುಷ್ಯರು ರಾಗ ದ್ವೇಷಗಳಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಭಕ್ತಿ ಭಾವದಿಂದ ದೇವರಿಗೆ ಶರಣಾಗಿ ಮನಃಶಾಂತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು, ಆದರೆ ಜಾತ್ರೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಜನಾಂಗ ಜನಾಂಗಗಳ ಮಧ್ಯೆ ರಾಗ ದ್ವೇಷಗಳು ಮೊಳಕೆಯೊಡೆದು ಬೆಳೆದು ಹೆಮ್ಮರವಾಗುವುದಾದರೆ ಅದರಿಂದಾಗುವ ಪ್ರಯೋಜವಾದರೂ ಏನು? ಅಂಥ ಜಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದಾದರೂ ಯಾವ ಪುರುಷಾರ್ಥಕ್ಕೆ! ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಕುರಿತೇ ಅನುಭಾವಿ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಹೇಳಿದ್ದು: "ಜನ ಮರುಳೋ ಜಾತ್ರೆ ಮರುಳೋ" ಎಂಬಂತೆ ಎಲ್ಲರೂ ಪೂಜಿಸಿ, ಏನನೂ ಕಾಣದೆ ಲಯವಾಗಿ ಹೋದರು ಗುಹೇಶ್ವರಾ!

ನಿತ್ಯಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಬದುಕಿನ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ವಿಚಲಿತಗೊಳ್ಳದೆ ಎದುರಿಸುವುದು ಮನಸ್ಸಿನ ಗಟ್ಟಿತನ. ಅದು ಒಂದು ದಿನದ ಆಚರಣೆಯಿಂದ ಬರುವಂತಹದಲ್ಲ; ನಿತ್ಯ ಸಾಧನೆಯಿಂದ ಬರುವಂತಹುದು. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗಿರುವುದು ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ದೇವರ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಸಮತೆ ಮತ್ತು ಸೈರಣೆ. ಎಂತಹ ವಿಷಮ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉದ್ವಿಗ್ನಗೊಳ್ಳದೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಮತೆ-ಸೈರಣೆಯೆಂಬ ಬೇಲಿಯನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಮನಃಶಾಂತಿಗೆ, ಆತ್ಮವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ!

-ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು
ಡಾ|| ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು
ಸಿರಿಗೆರೆ.

ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ 
ಬಿಸಿಲು ಬೆಳದಿಂಗಳು ದಿ: 10.10.2019